Κινέζοι γιατροί θα προσπαθήσουν να αφαιρέσουν 26 βελόνες από το σώμα μια νέας γυναίκας, τις οποίες πιστεύουν ότι...κάποιος τις έβαλε όταν γεννήθηκε με σκοπό να προκαλέσει το θάνατό της επειδή δεν ήταν αγόρι.
"Στην αρχή σκεφτήκαμε πως το έκαναν οι παπούδες μου γιατί ήθελαν εγγονό, αλλά έχουν πεθάνει και δεν βρήκαμε κανένα στοιχείο που να τους ενοχοποιεί", δήλωσε η 29χρονη αγρότισσα Λούο Κουιφέν από την επαρχία Γιουνάν.
Η νέα γυναίκα ανακάλυψε ότι στο σώμα της...κυκλοφορούν 26 βελόνες όταν έκανε ακτινογραφίες επειδή έβλεπε αίμα στα ούρα της. Οι γιατροί που ανέλαβαν να την χειρουργήσουν έμειναν έκπληκτοι όταν ανακάλυψαν ότι υπήρχαν βελόνες καρφωμένες στο ήπαρ, τα νεφρά και τους πνεύμονες της. Αρκετές από αυτές είχαν σπάσει και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των γιατρών, οι βελόνες βρίσκονται στο σώμα της Λούο σχεδόν από τη μέρα που γεννήθηκε.
Κατασκήνωση για εθισμένους στο Internet
Πειραματικό πρόγραμμα για σαράντα εφήβους πρόκειται να εφαρμοστεί σε θερινή κατασκήνωση στην Κίνα, προκειμένου...να θεραπευτούν από τον εθισμό τους στο Ιντερνετ, ανακοίνωσαν κινεζικά μέσα ενημέρωσης.
Στο δεκαήμερο πρόγραμμα θα συμμετάσχουν νέοι 14-22 ετών, αφού προηγουμένως υποβληθούν σε ψυχολογικά τεστ. Θεωρείται μία πιο ήπια εκδοχή του προγράμματος που ήδη εφαρμόζεται στο Θεραπευτικό Κέντρο Εθισμού στο Ίντερνετ κοντά στο Πεκίνο, το οποίο θεραπεύει παιδιά που έχουν εθιστεί στα on-line ηλεκτρονικά παιχνίδια, τις πορνογραφικές ιστοσελίδες και το κυβερνοσέξ.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, περίπου 2,6 εκατομμύρια νέοι στην Κίνα, δηλαδή το 13% των χρηστών κάτω των 18 ετών, θεωρούνται εθισμένοι στο Ιντερνετ.
Στο δεκαήμερο πρόγραμμα θα συμμετάσχουν νέοι 14-22 ετών, αφού προηγουμένως υποβληθούν σε ψυχολογικά τεστ. Θεωρείται μία πιο ήπια εκδοχή του προγράμματος που ήδη εφαρμόζεται στο Θεραπευτικό Κέντρο Εθισμού στο Ίντερνετ κοντά στο Πεκίνο, το οποίο θεραπεύει παιδιά που έχουν εθιστεί στα on-line ηλεκτρονικά παιχνίδια, τις πορνογραφικές ιστοσελίδες και το κυβερνοσέξ.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, περίπου 2,6 εκατομμύρια νέοι στην Κίνα, δηλαδή το 13% των χρηστών κάτω των 18 ετών, θεωρούνται εθισμένοι στο Ιντερνετ.
Ληστές εξυπηρέτησαν τους πελάτες
Ένοπλοι ληστές, στην Ουρουγουάη, εξυπηρέτησαν τους πελάτες ενός καταστήματος που λήστευαν! Οι ένοπλοι ληστές...εισέβαλαν σε ένα κατάστημα αθλητικών και κλείδωσαν έναν υπάλληλο στην αποθήκη.
Με την απειλή όπλου ζητούσαν από έναν άλλο υπάλληλο να τους παραδώσει τα χρήματα όταν μπήκαν πελάτες στο κατάστημα.
Με απόλυτη ψυχραιμία οι ληστές για μισή ώρα εξυπηρέτησαν του πελάτες στις αγορές τους!
Αφού «πούλησαν» στους πελάτες είδη του καταστήματος πήραν χρήματα και είδη και την «έκαναν» με ένα φορτηγό που τους περίμενε απέξω.
Με την απειλή όπλου ζητούσαν από έναν άλλο υπάλληλο να τους παραδώσει τα χρήματα όταν μπήκαν πελάτες στο κατάστημα.
Με απόλυτη ψυχραιμία οι ληστές για μισή ώρα εξυπηρέτησαν του πελάτες στις αγορές τους!
Αφού «πούλησαν» στους πελάτες είδη του καταστήματος πήραν χρήματα και είδη και την «έκαναν» με ένα φορτηγό που τους περίμενε απέξω.
Δημοτική αρχή προσφέρει 4 σεντς για κάθε νεκρή μύγα!
Η δημοτική αρχή σε μια πόλη στην Κίνα προσφέρεται να αγοράσει από τους κατοίκους νεκρές μύγες με σκοπό να προωθήσει την δημόσια υγιεινή. Οι ιθύνοντες, στην πόλη Luoyang, προσφέρουν 4 σεντς για κάθε νεκρή μύγα!
«Νομίζουμε πως είναι πιο αποτελεσματικό να δίνουμε χρήματα στους κατοίκους από το να τους βάζουμε πρόστιμα να κρατούν την πόλη καθαρή,» είπε ο διευθυντής δημόσιας διοίκησης κύριος Hu Guisheng.
Ο κύριος Hu Guisheng είπε πως το γραφείο ήδη συγκέντρωσε περισσότερες από 2.000 μύγες από έξι συνοικίες και πλήρωσαν στους κατοίκους 80 ευρώ.
Υπάρχει, δε, και η άποψη των κατοίκων που αντιτίθενται σε αυτή την κίνηση υποστηρίζοντας πως η κυβέρνηση θα πρέπει να φροντίζει να είναι καθαρή η πόλη και όχι να προσφέρει χρήματα για την επικήρυξη νεκρών μυγών!
«Νομίζουμε πως είναι πιο αποτελεσματικό να δίνουμε χρήματα στους κατοίκους από το να τους βάζουμε πρόστιμα να κρατούν την πόλη καθαρή,» είπε ο διευθυντής δημόσιας διοίκησης κύριος Hu Guisheng.
Ο κύριος Hu Guisheng είπε πως το γραφείο ήδη συγκέντρωσε περισσότερες από 2.000 μύγες από έξι συνοικίες και πλήρωσαν στους κατοίκους 80 ευρώ.
Υπάρχει, δε, και η άποψη των κατοίκων που αντιτίθενται σε αυτή την κίνηση υποστηρίζοντας πως η κυβέρνηση θα πρέπει να φροντίζει να είναι καθαρή η πόλη και όχι να προσφέρει χρήματα για την επικήρυξη νεκρών μυγών!
80χρονος σκοτώθηκε από φορτηγό σε απόσταση αναπνοής από την εκπλήρωση του ονείρου του!
Ένας 80χρονος που βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από την εκπλήρωση του ονείρου του: να κάνει το γύρο της Ιαπωνίας με ποδήλατο, παρασύρθηκε την Δευτέρα και τραυματίστηκε θανάσιμα από φορτηγό σε απόσταση μόλις μερικών ωρών από το σπίτι του, ανακοίνωσε η αστυνομία.
Ο Καμεσαμπούρο Χαράνο, κάτοικος της κεντρικής περιφέρειας του Ναγκάνο, ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2006 για να κάνει το γύρο της πατρίδας του με ποδήλατο και είχε μόλις επιστρέψει σήμερα στο Ναγκάνο, όταν συνέβη το δυστύχημα, μετέδωσε το ιαπωνικό πρακτορείο ειδήσεων Κιόντο.
Ιστοσελίδα ποδηλασίας δημοσιεύει φωτογραφία του, στην οποία παρουσιάζεται σε πολύ καλή φόρμα να χαμογελάει ποζάροντας δίπλα στο ποδήλατό του, το οποίο είναι φορτωμένο με καλάθια, στο ειδυλλιακό νησί Γιακουσίμα, στη νότια Ιαπωνία. Η φωτογραφία αυτή είχε τραβηχτεί τον περασμένο Οκτώβριο.
"Θα είχε φτάσει στο σπίτι του σε κανένα δίωρο, σίγουρα εντός της ημέρας", δήλωσε εκπρόσωπος της αστυνομίας της περιφέρειας του Ναγκάνο, διευκρινίζοντας ότι ο 80χρονος παρασύρθηκε και σκοτώθηκε από φορτηγό την ώρα που περνούσε από μια σήραγγα με το ποδήλατό του.
Ο Καμεσαμπούρο Χαράνο, κάτοικος της κεντρικής περιφέρειας του Ναγκάνο, ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2006 για να κάνει το γύρο της πατρίδας του με ποδήλατο και είχε μόλις επιστρέψει σήμερα στο Ναγκάνο, όταν συνέβη το δυστύχημα, μετέδωσε το ιαπωνικό πρακτορείο ειδήσεων Κιόντο.
Ιστοσελίδα ποδηλασίας δημοσιεύει φωτογραφία του, στην οποία παρουσιάζεται σε πολύ καλή φόρμα να χαμογελάει ποζάροντας δίπλα στο ποδήλατό του, το οποίο είναι φορτωμένο με καλάθια, στο ειδυλλιακό νησί Γιακουσίμα, στη νότια Ιαπωνία. Η φωτογραφία αυτή είχε τραβηχτεί τον περασμένο Οκτώβριο.
"Θα είχε φτάσει στο σπίτι του σε κανένα δίωρο, σίγουρα εντός της ημέρας", δήλωσε εκπρόσωπος της αστυνομίας της περιφέρειας του Ναγκάνο, διευκρινίζοντας ότι ο 80χρονος παρασύρθηκε και σκοτώθηκε από φορτηγό την ώρα που περνούσε από μια σήραγγα με το ποδήλατό του.
Χειρούργοι έπαθαν σοκ όταν ανακάλυψαν ασθενή με πράσινο αίμα!
Χειρούργοι, στον Καναδά, έπαθαν σοκ όταν κατά την διάρκεια επέμβασης σε ένα ασθενή ανακάλυψαν ότι είχε πράσινο αίμα. Ο 42-χρονος ασθενής από τη πόλη Vancouver, χρειάστηκε να υποβληθεί σε επέμβαση στο πόδι του λόγω μιας θρόμβωσης του αίματος.
Οι γιατροί διέγνωσαν ότι εν λόγω ασθενής είχε καταναλώσει μεγάλες ποσότητες ενός φαρμάκου για τον πονοκέφαλο, sumatriptan, το οποίο σε συνδυασμό με την αιμοσφαιρίνη αλλάζει το χρώμα του αίματος!
«Κατά την επέμβαση βλέπουμε το αρτηριακό αίμα να βγαίνει από την ουλή. Συνήθως το αίμα αυτό είναι κατακόκκινο, όμως σε αυτή την περίπτωση πάθαμε σοκ όταν άρχισε να κυλά πράσινο αίμα,» είπε ο Dr. Alana Flexman από το St. Paul's Hospital.
Οι γιατροί διέγνωσαν ότι εν λόγω ασθενής είχε καταναλώσει μεγάλες ποσότητες ενός φαρμάκου για τον πονοκέφαλο, sumatriptan, το οποίο σε συνδυασμό με την αιμοσφαιρίνη αλλάζει το χρώμα του αίματος!
«Κατά την επέμβαση βλέπουμε το αρτηριακό αίμα να βγαίνει από την ουλή. Συνήθως το αίμα αυτό είναι κατακόκκινο, όμως σε αυτή την περίπτωση πάθαμε σοκ όταν άρχισε να κυλά πράσινο αίμα,» είπε ο Dr. Alana Flexman από το St. Paul's Hospital.
Μηνύθηκε από τους γείτονες του επειδή ο σκύλος του ροχαλίζει!
Ένας άντρας, από την Ρουμανία μηνύθηκε, από τους γείτονες του επειδή ο σκύλος του ροχαλίζει και δεν τους αφήνει να κοιμηθούν! Ο μεγαλόσωμος σκύλος εν ονόματι Sumo είναι ράτσας «Neapolitan mastiff» και ζει στο διαμέρισμα του αφεντικού του.
Σύμφωνα με τους γείτονες όταν το σκυλί πέφτει να κοιμηθεί το ροχαλητό του είναι τόσο δυνατό που δεν αφήνει κανένα να κοιμηθεί στη πολυκατοικία.
Μάλιστα ένας γείτονας, ο Iuliu Popa, ανέφερε πως το ροχαλητό είναι τόσο εκκωφαντικό που ένα βράδυ έθεσε σε ισχύ το συναγερμό της οικίας του!!!
Οι αρχές υποχρεώθηκαν να μετρήσουν το ροχαλητό του Sumo και απεφάνθησαν ότι ξεπερνούσε το όριο της ηχορύπανσης και έτσι επέβαλαν πρόστιμο 100 ευρώ στον ιδιοκτήτη.
Σύμφωνα με τους γείτονες όταν το σκυλί πέφτει να κοιμηθεί το ροχαλητό του είναι τόσο δυνατό που δεν αφήνει κανένα να κοιμηθεί στη πολυκατοικία.
Μάλιστα ένας γείτονας, ο Iuliu Popa, ανέφερε πως το ροχαλητό είναι τόσο εκκωφαντικό που ένα βράδυ έθεσε σε ισχύ το συναγερμό της οικίας του!!!
Οι αρχές υποχρεώθηκαν να μετρήσουν το ροχαλητό του Sumo και απεφάνθησαν ότι ξεπερνούσε το όριο της ηχορύπανσης και έτσι επέβαλαν πρόστιμο 100 ευρώ στον ιδιοκτήτη.
Charles Dickens (1812 - 1870)
Καταγόταν από φτωχική μεσοαστική οικογένεια και άρχισε να εργάζεται ως γραφέας σε δικηγορικό γραφείο, μετά ως δημοσιογράφος. Παράλληλα άρχισε η συγγραφική δραστηριότητα του Ντίκενς, κατά την οποία επέδειξε καθαρό βλέμμα, αλλά και ικανότητα για χιουμοριστική καταγραφή χαρακτηριστικών επεισοδίων από τη ζωή στο Λονδίνο. Έγινε ευρύτερα γνωστός στα έτη 1836-37 με τα χιουμοριστικά του δημοσιεύματα σε συνέχειες με τίτλο «Pickwick papers», τα οποία συνοδεύτηκαν από νεώτερα μυθιστορήματα με προεκτάσεις των αρχικών επεισοδίων. Η προτίμησή του για περίεργους περιθωριακούς τύπους, η στρατευμένη τοποθέτησή του υπέρ των κοινωνικά μειονεκτούντων και η τάση του για συναισθηματικό πάθος στις διηγήσεις του, ανέδειξαν το συγγραφέα των έργων «Oliver Twist» και «Nicholas Nickleby» ως το διασημότερο συγγραφέα της εποχής του.
Προβάλλοντας ως ήρωες των μυθιστορημάτων του παραπεταμένα, αλλά χαριτωμένα και με ανατρεπτικό χιούμορ παιδιά της κοινωνίας, έβαλε ο Ντίκενς τις βάσεις για το κοινωνικό μυθιστόρημα, με το οποίο πέτυχε, όχι μόνο να ευαισθητοποιήσει τη συνείδηση των αστών για τα κοινωνικά προβλήματα της προβιομηχανικής Αγγλίας, αλλά να δώσει και αφορμές για διάφορες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και μεταφέρθηκαν επανειλημμένα στη θεατρική σκηνή και στην οθόνη.
Προβάλλοντας ως ήρωες των μυθιστορημάτων του παραπεταμένα, αλλά χαριτωμένα και με ανατρεπτικό χιούμορ παιδιά της κοινωνίας, έβαλε ο Ντίκενς τις βάσεις για το κοινωνικό μυθιστόρημα, με το οποίο πέτυχε, όχι μόνο να ευαισθητοποιήσει τη συνείδηση των αστών για τα κοινωνικά προβλήματα της προβιομηχανικής Αγγλίας, αλλά να δώσει και αφορμές για διάφορες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και μεταφέρθηκαν επανειλημμένα στη θεατρική σκηνή και στην οθόνη.
Πυθαγόρας (~570 - ~500 π.Χ.)
Για τη ζωή του μεγάλου μαθηματικού και φιλοσόφου της αρχαίας Ελλάδας έχουν διασωθεί διάφοροι θρύλοι. Σίγουρος φαίνεται να είναι ο τόπος καταγωγής του, η Σάμος. Λέγεται ότι γνωριζόταν με τον Αναξίμανδρο και τον Φερεκύδη και ότι ταξίδεψε στην Αίγυπτο και τη Βαβυλωνία. Επειδή ήταν αντίθετος προς το τυραννικό καθεστώς του Πολυκράτη, εγκατέλειψε την πατρίδα του περί το 532/531 και εγκαταστάθηκε στη νότια Ιταλία, στον Κρότωνα. Εκεί ίδρυσε ένα είδος κοινότητας, η οποία είχε ηθικο- θρησκευτικούς, πολιτικούς και επιστημονικούς σκοπούς. Η διδασκαλία γινόταν με μυστηριακό και συμβολικό τρόπο, μέ βάση πάντα τους αριθμούς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Οι μαθητές, οι οποίοι θεωρούσαν τον Πυθαγόρα ως ολοκληρωμένο σοφό και τον αντιμετώπιζαν ήδη εν ζωή ως επίγειο θεό, ενσάρκωση του Απόλλωνα, έπρεπε να είναι σιωπηροί, μόνο να ακούν τη διδασκαλία και να τηρούν μυστικότητα για ό,τι συνέβαινε στη σχολή. Οι μαθητές του επί πέντε χρόνια παρέμεναν σιωπηλοί και άκουγαν μόνο τις ομιλίες του Πυθαγόρα, χωρίς ποτέ να αντικρύζουν τον ίδιο. Με επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της δοκιμασίας, οι μαθητές γίνονταν μέλη του σπιτιού του και είχαν δικαίωμα να τον κοιτάνε.
Ο Πυθαγόρας είναι ο πρώτος που ονόμασε τον εαυτό του «φιλόσοφο» και ο πρώτος που εντόπισε τα αρμονικά μουσικά διαστήματα με τη βοήθεια μιας χορδής. Γι' αυτό μέχρι σήμερα, κάθε συγκροτημένη θεώρηση της ιστορίας της μουσικής ξεκινάει από τον Πυθαγόρα και τις μελέτες του περί αρμονίας. Για τους πυθαγόρειους η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται στους αριθμούς και στις μαθηματικές σχέσεις. Γνωστή είναι ακόμη η πυθαγόρεια διδασκαλία της «μιμήσεως», κατά την οποία τα αισθητά υπάρχουν κατ' απομίμηση ατελή του τέλειου νοητού κόσμου. Έτσι εισάγεται στην ελληνική φιλοσοφία η αντίληψη των δύο κόσμων, νοητού και αισθητού που επηρέασε στη συνέχεια, μεταξύ άλλων, τη θεωρία για τον κόσμο των ιδεών του Πλάτωνα. Η αληθινή πηγή της σοφίας για τους πυθαγόρειους είναι η τετρακτύς, δηλαδή οι τέσσερις πρώτοι φυσικοί αριθμοί που θεωρείται ότι συνδέονται μεταξύ τους με διάφορες σχέσεις. Πραγματικά, από αυτούς τους τέσσερις αριθμούς, είναι δυνατόν να κατασκευαστούν οι αναλογίες της τέταρτης, της πέμπτης και της ογδόης αρμονικής. Οι αναλογίες αυτές δημιουργούν την αρμονία (το άκουσμα για το ωραίο) που για τους πυθαγόρειους είχε όχι απλώς γενική σημασία, αλλά κυριολεκτικά κοσμική.
Η διδασκαλία του Πυθαγόρα φαίνεται να άσκησε σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη των επιστημών και της φιλοσοφίας στον αρχαιοελληνικό χώρο, για το ακριβές περιεχόμενό της δεν υπάρχει όμως σαφής εικόνα (μετακίνηση της ψυχής, διδασκαλία αρμονίας και ευρυθμίας κ.ά.) Κυρίως λόγω της επικρατούσης μυστικότητας δεν ανευρέθηκαν γραπτά κείμενα από τον ίδιο ή τους μαθητές του. Μόνο λίγα από αυτά που αποδίδονται στον Πυθαγόρα επιβεβαιώνονται από ιστορικά στοιχεία. Στην αιωνιότητα παρέμεινε το όνομά του από το ομώνυμο γεωμετρικό θεώρημα, το οποίο αποδόθηκε σ' αυτόν από τον Ευκλείδη. Αν και υπάρχουν αποδείξεις ότι το θεώρημα αυτό ήταν ήδη γνωστό σε προελληνικούς μαθηματικούς, ο Πυθαγόρας φαίνεται να το εισήγαγε και το χρησιμοποίησε στον ελλαδικό χώρο.
Σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, ο Πυθαγόρας σκοτώθηκε, καθώς προσπαθούσε να διαφύγει από την καταδίωξη κατοίκων του Κρότωνα που φοβήθηκαν την εγκαθίδρυση τυραννίας, λόγω της μεγάλης δύναμης που είχε αποκτήσει αυτός και οι μαθητές του στην πόλη. Οι Κροτωνιάτες έσφαξαν τον Πυθαγόρα και τους 400 μαθητές του, αφού πρώτα έκαψαν το σπίτι του Μίλωνα, στο οποίο λίγο πριν είχαν συγκεντρωθεί. Ο Δικαίαρχος αναφέρει όμως ότι ο Πυθαγόρας πέθανε στο ιερό των Μουσών στο Μεταπόντιο, μένοντας σαράντα μέρες νηστικός.
Σωκράτης (470 - 399 π.Χ.)
Ο Σωκράτης ήταν γιος ενός λιθοξόου και μιας μαμής και παντρεμένος με την Ξανθίππη. Στον Πελοποννησιακό Πόλεμο διακρίθηκε για την ανδρεία του. Διαχειρίστηκε την πολιτική θέση που κατείχε στην Αθήνα χωρίς προσωπικές επιδιώξεις, αφοσιωμένος μόνο στο νόμο και τη δικαιοσύνη. Εξ αιτίας της κατηγορίας για εισαγωγή νέας θεότητας, «καινά δαιμόνια», και για αποπλάνηση νέων, καταδικάστηκε σε θάνατο, πίνοντας το δηλητήριο κώνειο. Επειδή ο διαφωτιστής φιλόσοφος Σωκράτης δίδασκε μόνο προφορικά και δεν άφησε κανένα γραπτό, γνωρίζουμε για την ζωή και τη διδασκαλία του μόνο μέσα από μαθητές του, όπως τον Πλάτωνα ή τον Ξενοφώντα. Ο Σωκράτης κατέκρινε πάνω από όλα τους σοφιστές, των οποίων η διδασκαλία απέβλεπε περισσότερο σε φραστική πειθώ παρά στις θεμελιώδεις γνώσεις και υποθέσεις.
Κύριος στόχος της φιλοσοφίας τού Σωκράτη ήταν η διαπίστωση της αλήθειας, την οποία προσπαθούσε να εντοπίσει μέσω της λεγόμενης εκμαιευτικής μεθόδου του: Αρχικά ο συνομιλητής του οδηγείτο μέσα από διαδοχικές ερωτήσεις στη διαπίστωση της άγνοιάς του και στη συνέχεια με νεώτερες ερωτήσεις στη διαπίστωση της αλήθειας, η οποία υπάρχει ήδη κρυμμένη μέσα σε κάθε άνθρωπο και επομένως αρκεί μόνο να έρθει στο φως. Οδηγός τού Σωκράτη ήταν η επιγραφή για την αυτογνωσία στο μαντείο των Δελφών «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» Για να οδηγηθεί κάποιος στη γνώση απαιτείται πρώτα η αυτογνωσία, κυρίως η γνώση για την άγνοιά του. Χαρακτηριστικό είναι εδώ το απόφθεγμά του «εν οίδα ότι ουκ οίδα». Ο Σωκράτης ήταν ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους που επηρέασαν και επηρεάζουν την εικόνα της αρχαίας Ελλάδας και της φιλοσοφίας μέχρι τις ημέρες μας.
Federico Fellini (1920 - 1993)
Γύρισε το πρώτο φιλμ ως σκηνοθέτης, «Πικρή αγάπη», το 1952 σε ηλικία 32 ετών, αφού προηγουμένως εργάστηκε στη Ρώμη ως δημοσιογράφος, σκιτσογράφος και συγγραφέας. Δύο χρόνια μετά έγινε με την ταινία «La strada» παγκόσμια γνωστός και το 1960 αναδείχθηκε με την ταινία «La dolce vita» σε κορυφαίο σκηνοθέτη. Τα έργα του με δραστικές εικόνες που χαρακτηρίζονταν, αρχικά από κριτική ρεαλιστική περιγραφή της κοινωνίας, αργότερα από συμβολικές μεταφορές, ήταν σε σημαντικό βαθμό αυτοβιογραφικά και επηρεασμένα από τις προσωπικές νεανικές εμπειρίες τού σκηνοθέτη στα χρόνια του φασισμού, όπως για παράδειγμα οι ταινίες του «Roma» (1972) και «Amarcord» (1974).
Η καταλυτική απόδοση του «Casanova» (1976) και η ταινία «Η πόλη των γυναικών» (1979) φαίνεται να απεικονίζουν τη σχέση φόβου και αφοσίωσης τού σκηνοθέτη με τις γυναίκες. Η επιλογή του Φελίνι να συνεργάζεται σταθερά με τους ίδιους ηθοποιούς, ιδιαίτερα με τη σύζυγό του Τζιουλιέτα Μασίνα και με τον Μαρσέλο Ματσρογιάννη, τους ίδιους συγγραφείς σεναρίων, εικονολήπτες και συνθέτες, προσέδωσε στις ταινίες του σταθερά χαρακτηριστικά και συχνά επαναλαμβανόμενες εικόνες, πράγμα που αφήνει στο θεατή την εντύπωση της διαχρονικής συνέχειας.
Benjamin Franklin (1706 - 1790)
Γεννήθηκε στη Βοστώνη και ήταν το 15ο από τα δεκαεπτά παιδιά της οικογένειάς του. 'Αρχισε να εργάζεται ως τυπογράφος, στη συνέχεια άνοιξε ο ίδιος ένα τυπογραφείο και τέλος έγινε από το 1729 εκδότης εφημερίδας, η οποία είχε σημαντική επιρροή στην εξέλιξη του αμερικάνικου τύπου. Ο Φραγκλίνος, σε όλα αυτοδίδακτος, έβαλε τις βάσεις για τις αμερικάνικες ταχυδρομικές υπηρεσίες, ίδρυσε μία ασφαλιστική εταιρία για προστασία από πυρκαγιά και δημιούργησε μια βιβλιοθήκη.
Η φήμη του ξεπέρασε τα όρια της Αμερικής, όταν εφεύρε το αλεξικέραυνο, διακινδυνεύοντας τη ζωή του με επικίνδυνα πειράματα, με τα οποία απέδειξε ότι ο κεραυνός είναι μια ηλεκτρική εκκένωση. Μεταξύ 1764 και 1775 ήταν ο Φραγκλίνος εκπρόσωπος των αμερικάνικων αποικιών της Αγγλίας στην κυβέρνηση του Λονδίνου. Αρχικά, προσπάθησε να λειτουργήσει μεσολαβητικά στην αντιδικία μεταξύ του στέμματος και της αποικίας, αλλά από το 1775 και μετά αγωνίστηκε για την ανεξαρτησία της Αμερικής. Το 1776 συνυπέγραψε τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας από την Αγγλία.
Στο σύνταγμα των ΗΠΑ συνεισέφερε ο Φραγκλίνος το 1787 σημαντικά στοιχεία από τις εμπειρίες του ως απεσταλμένος (1776-85) στην προεπαναστατική Γαλλία.
Sigmund Freud (1856 - 1939)
Εκτός της θεωρίας για την εξέλιξη των ειδών του Δαρβίνου, καμιά άλλη επιστημονική θεωρία δεν ήταν τόσο αμφισβητούμενη και παρανοημένη, κυρίως από θρησκευτικούς κύκλους, όσο αυτή του αυστριακού νευρολόγου Φρόιντ για την ψυχοανάλυση που θεμελιώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Η θεωρία του Φρόιντ για τις λειτουργίες της ανθρώπινης ψυχής επηρέασε αποφασιστικά την Ψυχολογία και την Ψυχιατρική, αλλά και τη Φιλοσοφία, την Τέχνη και τη Λογοτεχνία. Αρχικά αναπτύχθηκε η ψυχανάλυση ως θεραπευτική μέθοδος, με στόχο να γιατρευτούν ψυχικά αθενείς μέσω της αναγνώρισης των υποσυνείδητων αιτίων της συμπεριφοράς τους.
Στη συνέχεια επεξέτεινε ο Φρόιντ τις διαπιστώσεις του, ο οποίος ήταν από το 1902 καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, χρησιμοποιώντας την ψυχανάλυση για την εξήγηση ευρύτερων περιοχών της ανθρώπινης συμπεριφοράς αφού, σύμφωνα με το μεγάλο ερευνητή, οι δύο κυριότερες κινητήριες δυνάμεις του ανθρώπου είναι τα ένστικτα τού έρωτα και του θανάτου, τα οποία αποτελούν το κύριο υπόβαθρο των σκέψεων, των αισθήσεων και των πράξεων όλων.
Στη Γερμανία και την Αυστρία απαγορεύτηκε η θεωρία της ψυχανάλυσης από του Ναζί, αφενός λόγω πιέσεων των εκκλησιών, αφετέρου επειδή ο Φρόιντ ήταν εβραϊκής καταγωγής. Το 1939, για να αποφύγει τους Ναζί που κατέλαβαν τη Βιέννη, κατέφυγε ο μεγάλος ερευνητής στο Λονδίνο και λίγο μετά πέθανε εκεί.
Adolf Hitler (1889 - 1945)
Γεννήθηκε στην κωμόπολη Braunau της Αυστρίας. Το 1905 εγκατέλειψε το Λύκειο χωρίς απολυτήριο. Δύο προσπάθειές του να σπουδάσει στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιένης (1907-8) απέτυχαν λόγω «απουσίας καλλιτεχνικού ταλέντου», οπότε άρχισε να εργάζεται ως μπογιατζής. Καθημερινή απασχόλησή τού Χίτλερ έγινε όμως η πολιτική, την οποία συρρίκνωσε σε δύο δόγματα, την ανωτερότητα της άριας φυλής και τον εβραϊκό κίνδυνο. Το 1913 μετακόμισε στο Μόναχο (Γερμανός πολίτης έγινε το 1932) και λίγο μετά πήρε μέρος στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο ως εθελοντής.
Μετά τη λήξη του πολέμου εντάχθηκε ο Χίτλερ στο εθνικο-σοσιαλιστικό κόμμα εργατών (NSDAP), του οποίου έγινε πρόεδρος το 1921. Το 1923 οργανώθηκε στο Μόναχο από την ομάδα του Χίτλερ ένα πραξικόπημα, το οποίο απέτυχε, με αποτέλεσμα να απαγορευτεί το κόμμα και να καδικαστεί ο πρόεδρός του σε πενταετή κάτεργα. Λίγους μήνες μετά όμως πήρε χάρη και αφέθηκε ελεύθερος. Σ' αυτό το διάστημα έγραψε ο Χίτλερ το προγραμματικό βιβλίο του «Ο αγώνας μου» (Mein Kampf), στο οποίο αναφέρονται αναλυτικά τα δόγματα και οι προθέσεις των εθνικοσοσιαλιστών.
Με την επανασύσταση του κόμματος και αξιοποίηση των επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης έγινε ο Χίτλερ σταδιακά ο ισχυρότερος πολιτικός της γερμανικής πολιτικής. Το 1933 ανέλαβε την εξουσία ως καγκελάριος της Γερμανίας και μετά το θάνατο του προέδρου, «Ηγέτης (Fuehrer) και Καγκελάριος (Kanzler)». Ήδη το 1935 απέκτησε ο Χίτλερ δικτατορικές εξουσίες με νόμο εξουσιοδότησης της γερμανικής βουλής και το 1938 ανέλαβε και την ανώτατη διοίκηση του γερμανικού στρατού (Wehrmacht). Παράλληλα απέκλεισε από την εξουσία με νομιμοφανείς ενέργειες και ανοικτή τρομοκρατία, όσους πολιτικούς είχαν κάποια επιρροή στη Γερμανία. Πολλοί Γερμανοί και Αυστριακοί διανοούμενοι, καλλιτέχνες και επιστήμονες, αναγκάστηκαν έτσι να εγκαταλείψουν τη χώρα τους.
Οι προθέσεις του Χίτλερ και των κύκλων που εκπροσωπούσε φάνηκαν το αργότερο με την «ενσωμάτωση» της Αυστρίας και την κατάληψη μέρους της Τσεχίας που είχε μεγάλη γερμανόφωνη μειονότητα, με σύμφωνη γνώμη της Γαλλίας και της Αγγλίας. Με κάλυψη από το σύμφωνο Χίτλερ-Στάλιν, επιτέθηκε ο γερμανικός στρατός στην Πολωνία και έτσι άρχισε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, ο οποίος κράτησε μέχρι το 1945 και κόστισε περί τα 55 εκατομμύρια ζωές, ανάμεσά τους περί τα 6 εκατομμύρια Εβραίοι. Ο Χίτλερ φέρεται να αυτοκτόνησε στο Βερολίνο, λίγο πριν καταληφθεί η πόλη ολοκληρωτικά από τα σοβιετικά στρατεύματα.
Jean-Paul Sartre (1905 - 1980)
Γεννήθηκε και πέθανε στο Παρίσι. Ιδρυτής του γαλλικού υπαρξισμού. Μεγάλωσε χωρίς πατέρα και ο ίδιος έμενε με τον παππού του. Μετά το Λύκειο σπούδασε στα χρόνια 1924-28 Φιλοσοφία. Στα φοιτητικά του χρόνια γνωρίστηκε με την Simone de Beauvoir, με την οποία έζησε μαζί πάρα πολλά χρόνια. Διορίστηκε ως δάσκαλος της Φιλοσοφίας στην πόλη Le Havre και στα χρόνια 1933-34 δίδαξε στο Βερολίνο. Το 1940 πήρε μέρος στο β' παγκόσμιο πόλεμο ως τραυματιοφορέας και συνελήφθη από τις εχθρικές δυνάμεις. Μετά από ένα έτος αιχμαλωσίας απολύθηκε και οργανώθηκε στη γαλλική αντίσταση εναντίον του ναζισμού.
Επηρεασμένος από τη γερμανική φιλοσοφία του υπαρξισμού (Existenzialismus) και απορρίπτοντας τον μπολσεβικισμό, υποστήριζε ο Σαρτρ ένα νέο ουμανισμό σε ένα κόσμο χωρίς την ανάγκη θεού. Καθένας αυτοπροσδιορίζεται με πλήρη υπευθυνότητα απέναντι στο σύνολο και είναι «καραδικασμένος να ζη ελεύθερος». Μετά τον β' παγκόσμιο πόλεμο ίδρυσε το περιοδικό «Les temps modernes» και ένα πολιτικό κόμμα με τίτλο «Rassemblement Democratique Revolutionnaire».
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 διέκοψε τις σχέσεις του με τον συγγραφέα Albert Camus, λόγω αντιθέσεων σχετικά με τη σημασία του κομμουνισμού στην κοινωνική εξέλιξη. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, μετά την καταστολή των εργατικών κινητοποιήσεων στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης από τα κομμουνιστικά καθεστώτα, θεώρησε ο Σαρτρ τον αγώνα του για πολιτικό και κοινωνικό μετασχηματισμό αποτυχημένο. Το έτος 1964 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο δεν δέχτηκε να παραλάβει, γιατί θεώρησε ότι επιβραβεύεται η τοποθέτησή του ενάντια στα κομμουνιστικά καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης. Όταν το 1968 εισέβαλαν σοβιετικές δυνάμεις στην Τσεχοσλοβακία για να ανακόψουν τη φιλελευθεροποίηση που ευαγγελιζόταν ο «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο», ο Σαρτρ ανακοίνωσε, σε ηλικία 63 ετών, την οριστική αποστροφή του προς τον κρατικό κομμουνισμό, όπως αυτός υλοποιήθηκε στη Σοβιετική Ένωση. Στη συνέχεια έγινε υποστηρικτής πολιτικών ομάδων της άκρας αριστεράς και κυρίως των φοιτητικών ομάδων που επαναστάτησαν το 1968 σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική.
Η επίδραση του Σαρτρ υπήρξε σημαντική στο συγγραφικό τομέα. Σε πραγματείες, μυθιστορήματα και δράματα παρουσίασε μία θεωρία χωρίς ψευδαισθήσεις για τον άνθρωπο, ο οποίος αντιμετωπίζει ένα παράλογο και αηδιαστικό κόσμο και επιλέγει αναγκαστικά την υπευθυνότητα και την ελευθερία. Λόγω της αθεϊστικής στάσης του Σαρτρ, τοποθετήθηκαν από την καθολική εκκλησία όλα τα βιβλία του στη λίστα των απαγορευμένων (index).
Πλάτων (427 - 347 π.Χ.)
Ο Πλάτων είχε αριστοκρατική καταγωγή από την μεριά της μητέρας του και ονομαζόταν αρχικά Αριστοκλής, έμεινε όμως στην Ιστορία γνωστός με το προσωνύμιο Πλάτων. Σε νεαρή ηλικία είχε νικήσει σε αγώνες των Ισθμίων και πιθανόν είχε αποκτήσει το προσωνύμιο «Πλάτων» από το πλατύ στέρνο που διέθετε ως αθλητής. Στις βιογραφίες της ύστερης αρχαιότητας (Ολύμπιος Λαέρτιος κ.ά.) γίνεται αντιληπτή η προσπάθεια να περιγραφεί ο Πλάτων ως «θεϊκός άνθρωπος». Ο μετέπειτα φιλόσοφος έγραφε αρχικά τραγωδίες και δράματα. Οι βιογράφοι του Πλάτωνα αναφέρουν ότι η συνάντησή του με το Σωκράτη άλλαξε τόσο πολύ τη ζωή του μαθητή, ώστε αυτός έκαψε τα πρώτα έργα του.
Μετά την εκτέλεση του Σωκράτη (399) κατέφυγε ο Πλάτων φοβισμένος για λίγο καιρό στα Μέγαρα, κοντά στο συμμαθητή του Ευκλείδη (συνωνόματο του Μαθηματικού). Ύστερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Στη συνέχεια ταξίδεψε ο Πλάτων στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με το μαθηματικό Θεόδωρο και στη συνέχεια στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τη διδασκαλία μαθητών του Πυθαγόρα, από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε αποφασιστικά. Στην Αυλή του βασιλιά των Συρακουσών
Διονυσίου Α΄ γνώρισε ο Πλάτων το βασιλικό γυναικάδελφο Δίωνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία αυτή προκάλεσε όμως τις υποψίες του βασιλιά για εξυφαινόμενη συνωμοσία, γι' αυτό εκδιώχτηκε ο επισκέπτης από τη Σικελία.
Στην Αίγινα κινδύνεψε ο Πλάτων να πουληθεί ως δούλος αλλά τον διέσωσε ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερης. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα ίδρυσε στο άλσος του ήρωα Ακάδημου τη λεγόμενη «Ακαδημία Πλάτωνος», από την οποία ο σημαντικότερος μαθητής που ξεπήδησε ήταν ο Αριστοτέλης και είχε ως στόχο να εκπαιδεύσει «φιλοσόφους πολιτικούς», οι οποίοι θα είχαν τα κατάλληλα εφόδια για να κυβερνήσουν, σύμφωνα με την πολιτική θεωρία του Πλάτωνα. Αυτή η σχολή λειτούργησε για περισσότερα από 900 χρόνια, μέχρι που την κατάργησε ο Ιουστινιανός το 529, επειδή ο ανερχόμενος νεοπλατωνισμός απειλούσε τη χριστιανική διδασκαλία..
Ο Πλάτων επισκέφτηκε για τρίτη φορά την αυλή των Συρακουσών το 361, με σκοπό να συμφιλιώσει το Δίωνα με το Διονύσιο. Αυτή τη φορά κινδύνεψε και η ζωή του. Τον έσωσε η επέμβαση του πυθαγόρειου Αρχύτα. Ο Δίωνας δολοφονήθηκε το 353 κι έτσι ο Πλάτων έχασε κάθε ελπίδα για την αποδοχή και εφαρμογή των πολιτικών του ιδεών σε μια πόλη.
Το εκτενές έργο του Πλάτωνα που έχει διασωθεί δεν είναι, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, μία συστηματική πραγματεία. Είναι γραμμένο σε διαλόγους, οι οποίοι μέσα από εκτεταμένη χρήση μύθων που εξυπηρετούν το σχολιασμό και την επεξήγηση, γίνονται κατανοητοί όχι μόνο από τους φιλοσόφους αλλά και από τον απλό λαό. Η πλατωνική φιλοσοφία είναι ιδεοκρατική. Εισάγει δηλαδή τη θεωρία των ιδεών, οι οποίες κατά τον Πλάτωνα είναι οι γενικοί και αιώνιοι τύποι των πραγμάτων, οι ουσίες που γίνονται αντιληπτές μόνο με το λογικό και όχι με την αίσθηση. Τα αισθητά τα θεωρεί είδωλα των ιδεών. Έτσι ο Πλάτων αναγνωρίζει δύο κόσμους, τον αισθητό, ο οποίος διαρκώς μεταβάλλεται και βρίσκεται σε ασταμάτητη ροή, κατά τον Ηράκλειτο, και το νοητό κόσμο, τον αναλλοίωτο, δηλαδή τις ιδέες, οι οποίες υπάρχουν σε τόπο επουράνιο. Αυτές είναι τα αρχέτυπα αυτού του ορατού κόσμου, τα αιώνια πρότυπα και παραδείγματα.
Στην ψυχή διακρίνει ο Πλάτων τρία μέρη, το λογιστικό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό. Γι' αυτό και αναγνωρίζει τρεις αρετές, τη σοφία, την ανδρεία και τη σωφροσύνη, η καθεμία από τις οποίες αντιστοιχεί και σε ένα από τα τρία μέρη της ψυχής. Τις τρεις αυτές αρετές της ψυχής τις παραλληλίζει ο Πλάτων με τις τρεις χορδές της λύρας, την υπάτη, τη μέση και τη νήτη. Αλλά οι τρεις αυτές αρετές πρέπει να αναπτύσσονται αρμονικά, ώστε το λογιστικό ως θείο να κυβερνά, το θυμοειδές να υπακούει σ' αυτό ως βοηθός, και τα δύο μαζί να διευθύνουν το επιθυμητικό, για να μην επιχειρεί να άρχει αυτό, αφού είναι το πιο άπληστο και το κατώτερο μέρος της ψυχής. Από την αρμονική ανάπτυξη των τριών αρετών αποτελείται η δικαιοσύνη, η οποία είναι αρμονία των τριών άλλων αρετών.
Επειδή και η πόλη αποτελεί μία μεγέθυνση του ανθρώπου, διακρίνει ο Πλάτων και σ' αυτήν τρία γένη: το βουλευτικό, το πολεμικό και το χρηματικό, τα οποία αντιστοιχούν προς τα τρία μέρη της ψυχής. Όπως στον άνθρωπο, έτσι και στην ιδανική πολιτεία πρέπει να υπάρχει η δικαιοσύνη, δηλαδή η αρμονία, που πετυχαίνεται, όταν και στην πόλη το καθένα από τα γένη εκτελεί το δικό του έργο και δεν επιδιώκει τα ξένα. Κατά τα σημερινά δεδομένα, η αντίληψη του Πλάτωνα για την ιδανική πολιτεία είναι ολοκληρωτική.
Η επίδραση του Πλάτωνα ως φιλοσόφου υπήρξε τεράστια. Η ιστορία της φιλοσοφίας μέχρι τον Κικέρωνα είναι γεμάτη από τις ιδέες του και αυτές, είτε αμφισβητούνται, είτε γίνονται αποδεκτές. Η φιλοσοφία του Πλάτωνα επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τη διδασκαλία της χριστιανικής εκκλησίας, η οποία υιοθέτησε πολλές από τις σκέψεις του Πλάτωνα (Ωριγένης) για να ερμηνευτούν τα ιερά κείμενα και τα εκκλησιαστικά δόγματα. Αλλά και η νεότερη φιλοσοφική σκέψη δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τον Πλάτωνα. Τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα ή προσπαθούν να ανατρέψουν τις πλατωνικές ιδέες ή στηρίζονται σ' αυτές.
Ο μεγάλος φιλόσοφος πέθανε περί 347 σε ηλικία περίπου 80 ετών. Ο τάφος του ήταν κοντά στην Ακαδημία του, αλλά δεν έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα.
Pablo Ruiz y Picasso (1881 - 1973)
Γεννήθηκε στη Μάλαγα από πατέρα δάσκαλο της τέχνης, τον Jose Ruiz Blasco. Στην ιστορία της τέχνης έμεινε όμως με το πατρικό όνομα της μητέρας του, της Maria Picasso y Lopez. Ο Πικάσο άρχισε από νεαρής ηλικίας να ζωγραφίζει και εισήχθη ήδη δεκαεξάχρονος στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μαδρίτης. Το 1897 πήρε χρυσό βραβείο με τον πρώτο πίνακά του που παρουσίασε στην Ακαδημία. Στην τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα έπιασε ο νεαρός ζωγράφος επαφή με την καλλιτεχνική πρωτοπορία της εποχής στη Βαρκελώνη, από την οποία ενημερώθηκε για τα καλλιτεχνικά ρεύματα στην Ευρώπη. Το 1904 μετακόμισε στο Παρίσι και μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο εγκαταστάθηκε στη νότια Γαλλία.
Ο Πικάσο ήταν ως ζωγράφος, γραφίστας, γλύπτης και δραματουργός ιδιαίτερα πολύπλευρος. Είναι ένας από τους πιο δημιουργικούς καλλιτέχνες της παγκόσμιας ιστορίας, αφού άφησε περίπου 20.000 αυτοτελή έργα του κάθε μορφής. Οι πίνακές του δείχνουν στο στιλ και στα μοτίβα μια ικανότητα για συνεχείς μεταλλαγές. Η εφευρετικότητα και η ευχέρειά του για πειραματισμούς δυσχεραίνουν την κατάταξή του σε μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική κατηγορία.
Δεν ήταν δε μόνο οι πίνακές του σε μεγάλο βαθμό ανανεωτικοί για τις καλλιτεχνικές αντιλήψεις, π.χ. δημιούργησε μαζί με τον Braque την τεχνοτροπία του κυβισμού, οι φιγούρες στους πίνακές του παραπέμπουν σε έργα της σύγχρονης πλαστικής. Αν και οι συνεχείς μεταταλλαγές του παρεξηγήθηκαν ως έλειψη συνέπειας, θεωρείται ο Πικάσο ο πρόδρομος και ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της ζωγραφικής του 20ου αιώνα.
«Σοκολάτα Υγείας» Και όμως είναι αλήθεια!
Σύμφωνα με έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στο Ιλινόις του Σικάγο, η «μαύρη» σοκολάτα μπορεί να «κατεβάσει» την πίεση σε άτομα με υπέρταση. Αυτή η μικρή έρευνα δεν είναι δυστυχώς αρκετή και θα πρέπει να γίνουν άλλες, μεγαλύτερης διάρκειας, πριν οι γιατροί προτείνουν κάποια θεραπεία με βάση τη σοκολάτα.
Δεκατρείς ενήλικες με μέτρια υπέρταση, έτρωγαν μία ποσότητα 100 γραμμαρίων σοκολάτας τη μέρα για δύο βδομάδες. Οι μισοί κατανάλωναν λευκή και οι άλλοι μισοί «μαύρη» σοκολάτα.
Η «Μαύρη Σοκολάτα» ή «Σοκολάτα Υγείας» περιέχει φυτικές ουσίες οι οποίες ονομάζονται πολυφαινόλες, ένα συστατικό για το οποίο πιστεύουν οι επιστήμονες ότι είναι υπεύθυνο για τις ευεργετικές ιδιότητες του κρασιού όσον αφορά την καρδιά. Οι πολυφαινόλες έχουν αποδείξει ότι ελαττώνουν την πίεση στα ζώα.
Στα άτομα της ομάδας που κατανάλωσαν λευκή σοκολάτα, η πίεση παρέμεινε σταθερή. Όμως μετά από δύο εβδομάδες, η «υψηλή» πίεση της ομάδας που κατανάλωσε «μαύρη» σοκολάτα, έπεσε κατά μέσο όρο πέντε μονάδες. Η «χαμηλή» πίεσή τους έπεσε μόλις δύο μονάδες.
Αν και η πίεσή τους δεν έπεσε στο επιθυμητό όριο, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η «μαύρη» σοκολάτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον για να μειώσει την «υψηλή» πίεση. Όσον αφορά τα συγκεκριμένα άτομα, δεν αύξησαν το βάρος τους γιατί πολύ απλά αντικατέστησαν τα γλυκά που θα έτρωγαν σε δύο βδομάδες με τη σοκολάτα.
Δεκατρείς ενήλικες με μέτρια υπέρταση, έτρωγαν μία ποσότητα 100 γραμμαρίων σοκολάτας τη μέρα για δύο βδομάδες. Οι μισοί κατανάλωναν λευκή και οι άλλοι μισοί «μαύρη» σοκολάτα.
Η «Μαύρη Σοκολάτα» ή «Σοκολάτα Υγείας» περιέχει φυτικές ουσίες οι οποίες ονομάζονται πολυφαινόλες, ένα συστατικό για το οποίο πιστεύουν οι επιστήμονες ότι είναι υπεύθυνο για τις ευεργετικές ιδιότητες του κρασιού όσον αφορά την καρδιά. Οι πολυφαινόλες έχουν αποδείξει ότι ελαττώνουν την πίεση στα ζώα.
Στα άτομα της ομάδας που κατανάλωσαν λευκή σοκολάτα, η πίεση παρέμεινε σταθερή. Όμως μετά από δύο εβδομάδες, η «υψηλή» πίεση της ομάδας που κατανάλωσε «μαύρη» σοκολάτα, έπεσε κατά μέσο όρο πέντε μονάδες. Η «χαμηλή» πίεσή τους έπεσε μόλις δύο μονάδες.
Αν και η πίεσή τους δεν έπεσε στο επιθυμητό όριο, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η «μαύρη» σοκολάτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον για να μειώσει την «υψηλή» πίεση. Όσον αφορά τα συγκεκριμένα άτομα, δεν αύξησαν το βάρος τους γιατί πολύ απλά αντικατέστησαν τα γλυκά που θα έτρωγαν σε δύο βδομάδες με τη σοκολάτα.
Η κατάχρηση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου
Χονγκ Κονγκ: Μεγάλη μελέτη που έγινε στην Κίνα αποκαλύπτει ότι η κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου στους άνδρες, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύονται στο επιστημονικό έντυπο Annals of Neurology.
Στη μελέτη συμμετείχαν 64.338 άνδρες 40 ετών και άνω που συμμετείχαν σε εθνική έρευνα για την υπέρταση το 1991, όταν κανείς εξ αυτών δεν είχε υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο.
Οι επιστήμονες έθεσαν υπό ιατρική παρακολούθηση τους άνδρες το 1999 και το 2000 και διαπίστωσαν ότι 3.434 είχαν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και 1.848 είχαν αποβιώσει.
Η περαιτέρω ανάλυση έδειξε ότι ο κίνδυνος της συχνότητας του εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν 22% υψηλότερος και ο κίνδυνος θνησιμότητας κατά 30% υψηλότερος στους άνδρες που έπιναν πολύ, τουλάχιστον 35 ποτά την εβδομάδα, συγκριτικά με τους μη-πότες.
Αν και η μελέτη έγινε στον κινεζικό πληθυσμό, τα ευρήματα έχουν απήχηση και σε άνδρες άλλων εθνοτήτων. Μάλιστα οι επιστήμονες αφού έλαβαν υπόψη τους παράγοντες όπως η ηλικία, ο δείκτης μάζας σώματος και η γεωγραφική διακύμανση διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν υψηλότερος μεταξύ των ανδρών που έπιναν περισσότερο.
Ο σχετικός κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν 0.92% για τους συμμετέχοντες που έπιναν ένα με έξι ποτά την εβδομάδα συγκριτικά με αυτούς που δεν έπιναν καθόλου, 1.02% για αυτούς που κατανάλωναν 7-20 ποτά την εβδομάδα και 1.22% για αυτούς που έπιναν περισσότερα από 21 ποτά εβδομαδιαίως.
Στη μελέτη συμμετείχαν 64.338 άνδρες 40 ετών και άνω που συμμετείχαν σε εθνική έρευνα για την υπέρταση το 1991, όταν κανείς εξ αυτών δεν είχε υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο.
Οι επιστήμονες έθεσαν υπό ιατρική παρακολούθηση τους άνδρες το 1999 και το 2000 και διαπίστωσαν ότι 3.434 είχαν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και 1.848 είχαν αποβιώσει.
Η περαιτέρω ανάλυση έδειξε ότι ο κίνδυνος της συχνότητας του εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν 22% υψηλότερος και ο κίνδυνος θνησιμότητας κατά 30% υψηλότερος στους άνδρες που έπιναν πολύ, τουλάχιστον 35 ποτά την εβδομάδα, συγκριτικά με τους μη-πότες.
Αν και η μελέτη έγινε στον κινεζικό πληθυσμό, τα ευρήματα έχουν απήχηση και σε άνδρες άλλων εθνοτήτων. Μάλιστα οι επιστήμονες αφού έλαβαν υπόψη τους παράγοντες όπως η ηλικία, ο δείκτης μάζας σώματος και η γεωγραφική διακύμανση διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν υψηλότερος μεταξύ των ανδρών που έπιναν περισσότερο.
Ο σχετικός κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν 0.92% για τους συμμετέχοντες που έπιναν ένα με έξι ποτά την εβδομάδα συγκριτικά με αυτούς που δεν έπιναν καθόλου, 1.02% για αυτούς που κατανάλωναν 7-20 ποτά την εβδομάδα και 1.22% για αυτούς που έπιναν περισσότερα από 21 ποτά εβδομαδιαίως.
Γιατί οι άνδρες προτιμούν νεαρότερες γυναίκες?
Βιέννη: Στατιστική έρευνα στην Αυστρία επιβεβαιώνει ότι ο παράγοντας που προκαλεί τη συνήθη διαφορά ηλικίας ανάμεσα στα ζευγάρια είναι το αναπαραγωγικό ένστικτο.
Οι ερευνητές διερεύνησαν τη θεωρία των εξελικτικών βιολόγων ότι οι άνδρες προτιμούν νεαρότερες γυναίκες επειδή είναι πιο γόνιμες και τους προσφέρουν περισσότερους απογόνους, ενώ οι γυναίκες προτιμούν τους μεγαλύτερους, πιο επιτυχημένους άνδρες για να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους ασφάλεια και πόρους.
Η μελέτη έδειξε ότι, προκειμένου να αποκτήσουν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό απογόνων, οι άνδρες θα πρέπει να βρουν συντρόφους έξι χρόνια νεαρότερες, ενώ οι γυναίκες θα πρέπει να προτιμήσουν άνδρες τέσσερα χρόνια μεγαλύτερους.
Η έρευνα είναι η πρώτη που προσδιορίζει ποσοτικά τη διαφορά ηλικίας η οποία οδηγεί στους περισσότερους απογόνους. «Κανείς δεν έχει δείξει μέχρι σήμερα ότι [η διαφορά ηλικίας] έχει συνέπειες για τον αριθμό των απογόνων» δήλωσε στο Γαλλικό πρακτορείο ο Μάρτιν Φίντερ, ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου της Βιέννης και επικεφαλής της μελέτης.
Ο Δρ Φίντερ και οι συνεργάτες του ανέλυσαν στοιχεία από τα επίσημα μητρώα της Σουηδίας για 11.500 άνδρες και γυναίκες που γεννήθηκαν από το 1945 έως το 1955. Εξετάστηκαν η ηλικία στην οποία κάθε άτομο απέκτησε παιδιά, καθώς και ο αριθμός των απογόνων του.
Για τα ζευγάρια με τη βέλτιστη διαφορά ηλικίας, ο μέσος αριθμός απογόνων ήταν 2,2, συγκριτικά με 2,1 παιδιά στους συντρόφους ίδιας ηλικίας. Η διαφορά είναι σημαντική σε εξελικτικούς όρους, επισημαίνει ο Δρ Φίντερ.
Η μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι άνδρες που χωρίζουν τις αρχικές συντρόφους τους επιλέγουν στη συνέχεια νεαρότετες γυναίκες. Το παράξενο, επισημαίνουν οι ερευνητές, είναι ότι οι γυναίκες που χωρίζουν προτιμούν κι αυτές νεαρότερους δεύτερους συντρόφους.
Η έρευνα δημοσιεύεται στη επιθεώρηση Biology Letters της βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας.
Οι ερευνητές διερεύνησαν τη θεωρία των εξελικτικών βιολόγων ότι οι άνδρες προτιμούν νεαρότερες γυναίκες επειδή είναι πιο γόνιμες και τους προσφέρουν περισσότερους απογόνους, ενώ οι γυναίκες προτιμούν τους μεγαλύτερους, πιο επιτυχημένους άνδρες για να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους ασφάλεια και πόρους.
Η μελέτη έδειξε ότι, προκειμένου να αποκτήσουν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό απογόνων, οι άνδρες θα πρέπει να βρουν συντρόφους έξι χρόνια νεαρότερες, ενώ οι γυναίκες θα πρέπει να προτιμήσουν άνδρες τέσσερα χρόνια μεγαλύτερους.
Η έρευνα είναι η πρώτη που προσδιορίζει ποσοτικά τη διαφορά ηλικίας η οποία οδηγεί στους περισσότερους απογόνους. «Κανείς δεν έχει δείξει μέχρι σήμερα ότι [η διαφορά ηλικίας] έχει συνέπειες για τον αριθμό των απογόνων» δήλωσε στο Γαλλικό πρακτορείο ο Μάρτιν Φίντερ, ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου της Βιέννης και επικεφαλής της μελέτης.
Ο Δρ Φίντερ και οι συνεργάτες του ανέλυσαν στοιχεία από τα επίσημα μητρώα της Σουηδίας για 11.500 άνδρες και γυναίκες που γεννήθηκαν από το 1945 έως το 1955. Εξετάστηκαν η ηλικία στην οποία κάθε άτομο απέκτησε παιδιά, καθώς και ο αριθμός των απογόνων του.
Για τα ζευγάρια με τη βέλτιστη διαφορά ηλικίας, ο μέσος αριθμός απογόνων ήταν 2,2, συγκριτικά με 2,1 παιδιά στους συντρόφους ίδιας ηλικίας. Η διαφορά είναι σημαντική σε εξελικτικούς όρους, επισημαίνει ο Δρ Φίντερ.
Η μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι άνδρες που χωρίζουν τις αρχικές συντρόφους τους επιλέγουν στη συνέχεια νεαρότετες γυναίκες. Το παράξενο, επισημαίνουν οι ερευνητές, είναι ότι οι γυναίκες που χωρίζουν προτιμούν κι αυτές νεαρότερους δεύτερους συντρόφους.
Η έρευνα δημοσιεύεται στη επιθεώρηση Biology Letters της βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας.
Εφιάλτες βλέπουν συχνά οι νέες μητέρες
Νέα Υόρκη: Μετά την γέννα, οι γυναίκες συνήθως βλέπουν αγχώδη όνειρα με τα νεογνά τους να διατρέχουν κίνδυνο, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο Sleep.
Σε ένα συγκεκριμένο όνειρο, η μητέρα αναζητά μανιωδώς το παιδί της, ανακατεύοντας τα σεντόνια του κρεβατιού, ορισμένες φορές μάλιστα ξυπνώντας και τον σύντροφο της και φωνάζει «προσοχή το παιδί έχει χαθεί κάπου ανάμεσα στο κρεβάτι».
Η αληθοφάνεια του ονείρου πολλές φορές φτάνει σε σημείο παραισθησίας. Τέτοια όνειρα φαίνεται να είναι λογικές αντιδράσεις στη νέα κατάσταση της μητρότητας που βιώνει η γυναίκα, ειδικά σε συνδυασμό με χρονίως διαταραγμένο ύπνο και την ένταση της πίεσης της μητρικής υπευθυνότητας.
Ο Δρ Τορ Νίλσεν και οι συνεργάτες του στο Ερευνητικό Κέντρο Ύπνου του Νοσοκομείου Sacre-Coeur του Μόντρεαλ ανέλυσαν σχετικές με τα όνειρα συμπεριφορές 202 γυναικών που είχαν γεννήσει πρόσφατα, 50 εγκύων και 21 γυναικών που δεν ήταν έγκυες και δεν είχαν αποκτήσει ποτέ παιδί.
Η πλειοψηφία των γυναικών και στις τρεις ομάδες θυμήθηκε περίπου τα όνειρα που έβλεπε.
Οι έγκυες και αυτές που είχαν γεννήσει πρόσφατα είχαν εξίσου πιθανότητες να ανακαλέσουν όνειρα με νεογνά και εφιάλτες, αλλά περισσότερες γυναίκες με νεογνά ανέφεραν ότι τα όνειρα τους ήταν γεμάτα άγχος (75%) και με εικόνες του παιδιού να κινδυνεύει (73%), εν συγκρίσει με τις έγκυες (59% και 42% αντίστοιχα).
Περισσότερες γυναίκες με βρέφη (63%) από τις γυναίκες που δεν είχαν γεννήσει ακόμη (40%) ανέφεραν όνειρα τα οποία ενείχαν και κινητικότητα (κινήσεις επί του κρεβατιού, παραμιλητό και έκφραση συναισθημάτων). Το 56% των μη εγκύων επίσης ανέφεραν σχετικές με το όνειρο συμπεριφορές.
Αξιοσημείωτο είναι ότι και ένα μικρό αλλά αυξανόμενο ποσοστό ανδρών επίσης ανέφερε συμπεριφορές σχετικά με τα όνειρα που αφορούσαν το νεογέννητο παιδί τους.
Σε ένα συγκεκριμένο όνειρο, η μητέρα αναζητά μανιωδώς το παιδί της, ανακατεύοντας τα σεντόνια του κρεβατιού, ορισμένες φορές μάλιστα ξυπνώντας και τον σύντροφο της και φωνάζει «προσοχή το παιδί έχει χαθεί κάπου ανάμεσα στο κρεβάτι».
Η αληθοφάνεια του ονείρου πολλές φορές φτάνει σε σημείο παραισθησίας. Τέτοια όνειρα φαίνεται να είναι λογικές αντιδράσεις στη νέα κατάσταση της μητρότητας που βιώνει η γυναίκα, ειδικά σε συνδυασμό με χρονίως διαταραγμένο ύπνο και την ένταση της πίεσης της μητρικής υπευθυνότητας.
Ο Δρ Τορ Νίλσεν και οι συνεργάτες του στο Ερευνητικό Κέντρο Ύπνου του Νοσοκομείου Sacre-Coeur του Μόντρεαλ ανέλυσαν σχετικές με τα όνειρα συμπεριφορές 202 γυναικών που είχαν γεννήσει πρόσφατα, 50 εγκύων και 21 γυναικών που δεν ήταν έγκυες και δεν είχαν αποκτήσει ποτέ παιδί.
Η πλειοψηφία των γυναικών και στις τρεις ομάδες θυμήθηκε περίπου τα όνειρα που έβλεπε.
Οι έγκυες και αυτές που είχαν γεννήσει πρόσφατα είχαν εξίσου πιθανότητες να ανακαλέσουν όνειρα με νεογνά και εφιάλτες, αλλά περισσότερες γυναίκες με νεογνά ανέφεραν ότι τα όνειρα τους ήταν γεμάτα άγχος (75%) και με εικόνες του παιδιού να κινδυνεύει (73%), εν συγκρίσει με τις έγκυες (59% και 42% αντίστοιχα).
Περισσότερες γυναίκες με βρέφη (63%) από τις γυναίκες που δεν είχαν γεννήσει ακόμη (40%) ανέφεραν όνειρα τα οποία ενείχαν και κινητικότητα (κινήσεις επί του κρεβατιού, παραμιλητό και έκφραση συναισθημάτων). Το 56% των μη εγκύων επίσης ανέφεραν σχετικές με το όνειρο συμπεριφορές.
Αξιοσημείωτο είναι ότι και ένα μικρό αλλά αυξανόμενο ποσοστό ανδρών επίσης ανέφερε συμπεριφορές σχετικά με τα όνειρα που αφορούσαν το νεογέννητο παιδί τους.
Η ασπιρίνη μειώνει τη θνησιμότητα μεταξύ των γυναικών
Λονδίνο: Η ασπιρίνη μειώνει κατά 25% τον κίνδυνο θανάτου μεταξύ των γυναικών, σύμφωνα με νέα στοιχεία που δημοσιεύονται στο επιστημονικό έντυπο Archives of Internal Medicine.
Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ με επικεφαλής τον Δρ Αντριου Τσαν ανέλυσαν στοιχεία που είχε συγκεντρώσει για 79.439 γυναίκες που είχαν εγγραφεί σε μελέτη για την υγεία των νοσηλευτριών. Κάθε δύο χρόνια, από το 1980, οι γυναίκες έδιναν λεπτομερή στοιχεία για τη χρήση φαρμάκων. Ο Δρ Τσαν ανέλυσε τα στοιχεία που είχε διαθέσιμα μέχρι και το 2004, οπότε και είχαν αποβιώσει περίπου 9.500 συμμετέχουσες από διάφορες αιτίες.
Η ανάλυση αποκάλυψε ότι οι γυναίκες που έπαιρναν ασπιρίνη είχαν 25% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από κάθε αιτία συγκριτικά με γυναίκες που δεν έπαιρναν ασπιρίνη. Οι λήπτριες ασπιρίνης είχαν 38% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιακή νόσο και 12% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο.
Η ασπιρίνη διακόπτει τη θρόμβωση και υποκείμενα μειώνει την πιθανότητα επικίνδυνου θρόμβου στην καρδιά ή τον εγκέφαλο. Επίσης η ασπιρίνη έχει αντιφλεγμονώδη δράση και ίσως εκεί να αποδίδεται η μείωση του κινδύνου εκδήλωσης καρκίνου.
Ο Δρ Τσαν πιστεύει ότι η ασπιρίνη μπορεί να είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμη για συγκεκριμένες ομάδες γυναικών, όπως αυτές με οικογενειακό ιστορικό καρδιακής νόσου. Ωστόσο, οι παθολόγοι σπεύδουν να επισημάνουν ότι η ασπιρίνη έχει και σοβαρές παρενέργειες όπως τα στομαχικά έλκη.
Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ με επικεφαλής τον Δρ Αντριου Τσαν ανέλυσαν στοιχεία που είχε συγκεντρώσει για 79.439 γυναίκες που είχαν εγγραφεί σε μελέτη για την υγεία των νοσηλευτριών. Κάθε δύο χρόνια, από το 1980, οι γυναίκες έδιναν λεπτομερή στοιχεία για τη χρήση φαρμάκων. Ο Δρ Τσαν ανέλυσε τα στοιχεία που είχε διαθέσιμα μέχρι και το 2004, οπότε και είχαν αποβιώσει περίπου 9.500 συμμετέχουσες από διάφορες αιτίες.
Η ανάλυση αποκάλυψε ότι οι γυναίκες που έπαιρναν ασπιρίνη είχαν 25% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από κάθε αιτία συγκριτικά με γυναίκες που δεν έπαιρναν ασπιρίνη. Οι λήπτριες ασπιρίνης είχαν 38% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιακή νόσο και 12% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο.
Η ασπιρίνη διακόπτει τη θρόμβωση και υποκείμενα μειώνει την πιθανότητα επικίνδυνου θρόμβου στην καρδιά ή τον εγκέφαλο. Επίσης η ασπιρίνη έχει αντιφλεγμονώδη δράση και ίσως εκεί να αποδίδεται η μείωση του κινδύνου εκδήλωσης καρκίνου.
Ο Δρ Τσαν πιστεύει ότι η ασπιρίνη μπορεί να είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμη για συγκεκριμένες ομάδες γυναικών, όπως αυτές με οικογενειακό ιστορικό καρδιακής νόσου. Ωστόσο, οι παθολόγοι σπεύδουν να επισημάνουν ότι η ασπιρίνη έχει και σοβαρές παρενέργειες όπως τα στομαχικά έλκη.
Γιατί δεν μπορούμε να γαργαλήσουμε τον εαυτό μας;
Oι περισσότεροι έχουμε κάποια σημεία πάνω στο σώμα μας στα οποία, αν μας αγγίξουν, γαργαλιόμαστε. Για μερικούς είναι ακριβώς επάνω από το γόνατο, για άλλους είναι το πίσω μέρος του λαιμού. Γιατί όμως η αφή κάποιου άλλου μπορεί να μας κάνει να γαργαληθούμε, ενώ δεν μπορούμε οι ίδιοι να γαργαλήσουμε τον εαυτό μας; Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο εγκέφαλος αναγνωρίζει πότε το πρόσωπο που εκτελεί τις κινήσεις είναι ο εαυτός μας και πότε πρέπει να αντιδράσει σε ένα εξωτερικό ερέθισμα. O λόγος είναι η παρεγκεφαλίδα (βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, εμπρός από το νωτιαίο μυελό), που μπορεί να διακρίνει τα αναμενόμενα από τα απροσδόκητα ερεθίσματα, όπως όταν λ.χ. μας γαργαλάει κάποιος άλλος. Aκόμη και αν μας προειδοποιήσει ο άλλος ότι θα μας γαργαλήσει, δεν ελέγχουμε, ούτε μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια τις κινήσεις του. Aπεναντίας, όταν πάμε να γαργαλήσουμε τον εαυτό μας, ο εγκέφαλος ελέγχει και κατευθύνει τις κινήσεις μας― έτσι, δεν υπάρχει η έννοια του αιφνιδιασμού, που είναι απαραίτητη για να γαργαληθούμε.
Γιατί τιναζόμαστε μερικές φορές στον ύπνο μας;
Σας έχει συμβεί, την ώρα που πάει να σας πάρει ο ύπνος, να τινάζεστε απότομα ή να αισθάνεστε πως πέφτετε στο κενό; Aν ναι, μην ανησυχείτε. Έχει συμβεί σχεδόν σε όλους μας. Tο "τίναγμα" είναι συχνό και συμβαίνει λίγο πριν κοιμηθούμε, ενώ επιστημονικά λέγεται "υπναγωγικό ξάφνιασμα". Eίναι πιο συχνό σε άτομα που έχουν έντονο άγχος. Πρόκειται για μια ακούσια κίνηση του μυϊκού συστήματος, όταν ολόκληρο το σώμα μας αρχίζει να χαλαρώνει. Tη στιγμή εκείνη το μυϊκό σύστημα αντιδρά χωρίς ο εγκέφαλός σας να έχει δώσει την εντολή. Aυτό συμβαίνει επειδή σε αυτό το στάδιο του ύπνου δεν έχουν "απενεργοποιηθεί" ακόμη καλά όλες οι λειτουργίες του μυϊκού συστήματος, και είναι αποτέλεσμα της μετάβασης από την εγρήγορση στη χαλάρωση. Oρισμένες φορές η αίσθηση του τινάγματος μπορεί να συνοδεύεται από κάποια παράσταση, λ.χ. ότι πέφτουμε από ψηλά. Oρισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο μηχανισμός αυτός είναι χρήσιμος και μερικές φορές ενεργοποιείται επειδή πρέπει να ξυπνήσουμε (λ.χ. όταν κοιμόμαστε σε λάθος στάση και πιέζουμε κάποιο ζωτικό όργανο). Tο "τίναγμα" στον ύπνο δεν είναι πάντως ανησυχητικό.
Γιατί οι γυναίκες ροχαλίζουν λιγότερο από τους άνδρες;
Oι γυναίκες ροχαλίζουν λιγότερο, χάρη στα οιστρογόνα που παράγει ο οργανισμός τους. Tα οιστρογόνα είναι ορμόνες που ευνοούν στις γυναίκες την περιφερική εναπόθεση του λίπους. Αντίθετα, τα ανδρογόνα συμβάλλουν στην εναπόθεση του λίπους περισσότερο στην περιοχή της κοιλιάς, με αποτέλεσμα στους εύσωμους άνδρες να πιέζεται το διάφραγμα, να δυσχεραίνεται η αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου και να ροχαλίζουν. Eπιπλέον, οι γυναίκες έχουν για ασπίδα προστασίας την προγεστερόνη, μια ορμόνη που ενεργοποιεί τα αναπνευστικά κέντρα και διευκολύνει την αναπνοή χωρίς παρενέργειες. Tέλος, οι γυναίκες ροχαλίζουν λιγότερο, γιατί συνήθως προσέχουν περισσότερο τη διατροφή τους και πίνουν λιγότερο αλκοόλ.
Γιατί ορισμένοι έχουν λευκά σημάδια στα νύχια τους;
Πολλοί πιστεύουν ότι οφείλονται σε έλλειψη ασβεστίου. Tα λευκά σημάδια στα νύχια ουδεμία σχέση έχουν με κάτι τέτοιο. Tο πιθανότερο είναι να προκλήθηκαν από κάποιο χτύπημα στα νύχια ή από κακή κυκλοφορία του αίματος στα άκρα. Τα λευκά στίγματα στα νύχια παρουσιάζονται συχνά σε όσους συνηθίζουν να τρώνε τις παρωνυχίδες, επειδή έτσι προκαλούν μικρές κακώσεις στη ρίζα του νυχιού. Aν τα σημάδια είναι πολλά, πιθανόν να οφείλονται σε δερματική πάθηση και ίσως πρέπει να συμβουλευτείτε δερματολόγο.
Γιατί κάποιοι κρυώνουν ή ζεσταίνονται περισσότερο από τους άλλους;
Συχνά η αίσθηση της ζέστης ή του κρύου δεν είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους, ακόμη και αν βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Σίγουρα, κάποια στιγμή θα έχετε και εσείς αναρωτηθεί, διατυπώνοντας τον τετριμμένο προβληματισμό "έχει ζέστη ή εγώ ζεσταίνομαι;". H αίσθηση του κρύου ή της ζέστης εξαρτάται, μεταξύ άλλων, και από το ποσοστό του λίπους στο σώμα μας. Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό λίπους στο σώμα μας, τόσο πιο εύκολα ζεσταινόμαστε το καλοκαίρι, αλλά και προστατευόμαστε από το κρύο το χειμώνα. Aκόμη, μπορεί να έχουμε εξάψεις, και έτσι να νιώθουμε ότι ζεσταινόμαστε πιο εύκολα από τους γύρω μας, όταν λ.χ. βρισκόμαστε στην εμμηνόπαυση ή αντιμετωπίζουμε διαταραχές του θυρεοειδούς κτλ. ʼλλοι έχουμε μεγάλη ευαισθησία στο κρύο, και αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Eίναι πιθανό λ.χ. να κρυώνουμε πιο εύκολα όταν δεν τρεφόμαστε σωστά, καθώς μας λείπει ενέργεια, την οποία ο οργανισμός αποκτά μέσω των θρεπτικών ουσιών από τις τροφές. Mεγάλη ευαισθησία στο κρύο μπορεί να προκαλέσει μια εξαντλητική δίαιτα ή η νευρική ανορεξία. H ευαισθησία στο κρύο μπορεί ακόμη να οφείλεται σε παθολογικά αίτια (π.χ. διαταραχές θυρεοειδούς) ή σε νευρολογικές παθήσεις.
Mπορούμε να καταπιούμε τη γλώσσα μας;
Aρκετοί θεωρούν ότι είναι πιθανό κάποιος να καταπιεί τη γλώσσα του σε μία επιληπτική κρίση ή εξαιτίας ενός ατυχήματος. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι αδύνατο λόγω του χαλινού, μίας μεμβράνης που συγκρατεί τη γλώσσα στο "έδαφος" του στόματος. Συμβαίνει όμως συχνά σε αγώνες, λ.χ. ποδοσφαίρου, ύστερα από κάποιο ατύχημα να "γυρίσει" η γλώσσα κάποιου αθλητή. Eπειδή λοιπόν είναι πιθανό μετά από ένα ατύχημα η γλώσσα να φράξει την αναπνευστική οδό, οι γιατροί ωθούν το κεφάλι του τραυματία προς τα πίσω και ανοίγουν το στόμα του, για να ελέγξουν αν η γλώσσα εμποδίζει την αναπνοή. Στην περίπτωση αυτή, με τη βοήθεια μίας ειδικής λαβίδας την επαναφέρουν στη σωστή θέση. Tην επόμενη φορά λοιπόν που θα σας πουν ότι ο τάδε κατάπιε τη γλώσσα του, μην τους πιστέψετε, εκτός αν μιλούν μεταφορικά...
Γιατί η φαλάκρα είναι ανδρική υπόθεση;
Aν είστε γυναίκα, ίσως να αισθάνεστε μεγαλύτερη σιγουριά για τα μαλλιά σας, και δικαιολογημένα, γιατί ακόμη και αν λιγοστέψουν είναι μάλλον απίθανο να τα χάσετε τελείως. Oι γυναίκες είναι περισσότερο προστατευμένες από τη φαλάκρα, λόγω των ορμονών τους. Στους άνδρες, από την άλλη πλευρά, είναι συχνή η ανδρογενής αλωπεκία, η οποία είναι κληρονομική και στην εκδήλωσή της παίζουν σημαντικό ρόλο οι ανδρικές ορμόνες και κυρίως τα ανδρογόνα. Tα ανδρογόνα επιδρούν στους υποδοχείς των θυλάκων, με αποτέλεσμα η τρίχα να βγαίνει πιο αδύναμη και λεπτή. Δεν πρέπει όμως να θεωρεί κανείς ότι, αν έχει περισσότερα ανδρογόνα, έχει και ανάλογες πιθανότητες να αποκτήσει φαλάκρα, καθώς παίζει ρόλο και η ευαισθησία των υποδοχέων των τριχών στα ανδρογόνα. Aπό ό,τι φαίνεται, οι υποδοχείς στους άνδρες είναι συνήθως πιο ευαίσθητοι για κληρονομικούς λόγους, και εδώ ευθύνονται τα γονίδια των ανδρών.
Mπορεί να λυθεί ο αφαλός μου;
Eίναι σχεδόν σίγουρο ότι θα έχετε ακούσει τη φράση "μου λύθηκε ο αφαλός από τα γέλια", έχετε όμως αναρωτηθεί αν αυτό μπορεί να συμβεί στην πραγματικότητα; Σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι μάλλον απίθανο αυτό το ενδεχόμενο (να λυθεί ο αφαλός μας) όχι μόνο όταν γελάμε, αλλά από οποιαδήποτε άλλη αιτία. Oυσιαστικά, ο αφαλός αποτελεί ενιαίο κομμάτι του δέρματος, που έχει θρέψει από τότε που τον έδεσε ο γιατρός, λίγο μετά από τη στιγμή που γεννηθήκαμε. Φανταστείτε τον σαν μια πληγή που έχει επουλωθεί πολλά χρόνια πριν. Aυτό που ο κόσμος συχνά περιγράφει ως λύσιμο του αφαλού είναι η λεγόμενη ομφαλοκήλη, που μπορεί να προκληθεί όταν σηκώσουμε βάρος. Δεν πρόκειται όμως ουσιαστικά για λύσιμο του αφαλού, αλλά για χαλάρωση των κοιλιακών τοιχωμάτων στην περιοχή του ομφαλού, μέσα από την οποία προβάλλει κάτω από το δέρμα το λίπος της κοιλιάς ή τμήμα του λεπτού εντέρου.
Γιατί χάνουμε το χρώμα μας όταν τρομάζουμε;
Aν βρεθείτε μπροστά σε έναν καθρέφτη μετά από ένα συμβάν που σας προκάλεσε φόβο, θα διαπιστώσετε ότι έχετε γίνει άσπροι σαν το πανί. Για ποιο λόγο όμως άλλαξε το χρώμα σας; Όταν τρομάζουμε, αυξάνονται τα επίπεδα της αδρεναλίνης στο σώμα μας. H αδρεναλίνη είναι μια ορμόνη που, όταν τρομάξουμε, εκκρίνεται από τα επινεφρίδια και προκαλεί σπασμό των αγγείων, με αποτέλεσμα να μειώνεται η κυκλοφορία του αίματος (το αίμα φεύγει από το δέρμα και αλλάζει το χρώμα του δέρματος εξωτερικά). Aυτός είναι ένας μηχανισμός προστασίας του οργανισμού μας, με τον οποίο το αίμα απομακρύνεται από τα εξωτερικά σημεία του σώματος και διοχετεύεται στα ζωτικά του όργανα, που εκείνη τη στιγμή το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, για να αντεπεξέλθουν στον κίνδυνο.
4 ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΚΡΥΟΛΟΓΗΣΕΤΕ
Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι αρρωσταίνουμε από το κρύο. Στην πραγματικότητα, όμως, το κρύο αυτό καθαυτό δεν προκαλεί ούτε συνάχι, ούτε πονόλαιμο, ούτε βήχα, ούτε πυρετό. 
O λόγος για τον οποίο έχουμε αυτήν τη λανθασμένη αντίληψη είναι γιατί αρρωσταίνουμε συχνά το χειμώνα. O κρύος καιρός, όμως, μπορεί να βλάψει την υγεία μας μόνο υπό ορισμένες συνθήκες:
Kρύο και υγρασία
Oι χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν τους χειμερινούς μήνες, σε συνδυασμό με την ύπαρξη υγρασίας, δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες για να εγκατασταθούν στον οργανισμό ιοί και να εκδηλωθούν κοινά κρυολογήματα, γρίπη και γενικά λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.
Συνωστισμός σε κλειστούς χώρους
Όταν κάνει κρύο, οι χώροι στους οποίους κινούμαστε είναι κλειστοί και δεν αερίζονται επαρκώς. Όταν μάλιστα σε αυτούς τους χώρους συγκεντρώνονται πολλά άτομα, κάποιο από τα οποία μπορεί να νοσεί από μία ίωση, τότε είναι πολύ εύκολο να κολλήσουμε την ίωση αυτή. Άρα, δεν είναι το κρύο που προκαλεί ιώσεις, αλλά το γεγονός ότι το χειμώνα αναγκαζόμαστε να συνωστιζόμαστε σε κλειστούς χώρους, όπου διευκολύνεται η μετάδοση ιογενών λοιμώξεων.
Aπό τη ζέστη στο κρύο
H απότομη έκθεση από ένα ζεστό περιβάλλον σε ένα κρύο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην υγεία μας. Aν, για παράδειγμα, βρισκόμαστε αρκετή ώρα σε κάποιο ζεστό χώρο και βγούμε απότομα έξω στο κρύο, τότε είναι πιθανό να κρυολογήσουμε ή να πάθουμε κάποια ψύξη. Oι πιθανότητες να αρρωστήσουμε αυξάνονται αν βγούμε στο κρύο ιδρωμένοι από μια δραστηριότητα που έχει προηγηθεί ή αν λουστούμε, στεγνώσουμε ελαφρά τα μαλλιά μας και βγούμε αμέσως έξω με το κεφάλι μας ακόμα ζεστό από το στέγνωμα των μαλλιών.
Σωματική κούραση και εξάντληση
H σωματική και ψυχολογική κούραση μειώνουν την άμυνα του οργανισμού και τον κάνουν πιο ευάλωτο στο κρύο. Έτσι, αν είμαστε ιδιαίτερα κουρασμένοι ή έχουμε κακή ψυχολογική κατάσταση και βρεθούμε σε ένα κρύο περιβάλλον, οι αντιστάσεις του ανοσοποιητικού μας συστήματος μειώνονται, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες να κρυολογήσουμε.
1. ΜΗΝ ΝΤΥΝΕΣΤΕ ΒΑΡΙΑ Tο μυστικό είναι να προσαρμόζετε κάθε φορά το ντύσιμό σας με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν έξω, με τις δραστηριότητες που πρόκειται να ακολουθήσουν, καθώς και με τη θερμοκρασία του χώρου στον οποίο κινείστε πριν βγείτε έξω στο κρύο. Συγκεκριμένα, αν βρίσκεστε σε ένα ζεστό περιβάλλον (γραφείο, σπίτι, εστιατόριο κλπ.), πρέπει να είστε έτσι ντυμένοι ώστε να μην ιδρώνετε. Eδώ, η συμβουλή των μαμάδων, που θέλει να φοράτε φανελάκια και ζακέτες ακόμα και μέσα σε κλειστούς χώρους για να μην κρυολογήσετε, δεν ενδείκνυται, αφού μπορεί να φέρει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να βγαίνετε έξω στο κρύο ιδρωμένοι. Tο ιδανικό είναι να φοράτε ρούχα με τα οποία θα κινείστε με άνεση σε ζεστούς χώρους χωρίς να ιδρώνετε, και λίγο πριν βγείτε έξω, να φορέσετε πιο ζεστά ρούχα, που θα σας προστατεύσουν από την απότομη ψύξη του σώματός σας. Bέβαια, ακόμα και έξω στο κρύο, η ένδυσή σας δεν θα πρέπει να είναι τόσο βαριά που να σας κάνει να ιδρώνετε καθώς κινείστε στο δρόμο. Tι γίνεται όμως με τους ζεστούς χώρους στους οποίους μπαίνετε και βγαίνετε γρήγορα, όπως μετρό, λεωφορεία, καταστήματα, υπηρεσίες κλπ.; Eδώ, αναγκαστικά, όσο και αν αυτό είναι κάπως κουραστικό, καλό θα ήταν κάθε φορά που μπαίνετε σε έναν τέτοιο χώρο να βγάζετε το μπουφάν ή το παλτό σας, ειδικά σε περιπτώσεις που πρόκειται να μείνετε παραπάνω από 10 λεπτά (π.χ. σε μια διαδρομή με λεωφορείο ή μετρό) και να το ξαναβάζετε πριν εκτεθείτε στις χαμηλές θερμοκρασίες. Για να κάνετε τη διαδικασία αυτή λίγο πιο εύκολη, φροντίστε τις μέρες που ξέρετε ότι θα χρησιμοποιήσετε πολλά μέσα μαζικής μεταφοράς, να φοράτε ρούχα που μπαίνουν και βγαίνουν εύκολα, όπως μια ζακέτα, και από πάνω μια πλεχτή εσάρπα (οι γυναίκες), ώστε να βγάζετε μόνο την εσάρπα, ένα μπουφάν με φερμουάρ -που ανοίγει και κλείνει εύκολα- και όχι ένα παλτό με πολλά κουμπιά, ένα μπουφάν που προφυλάσσει από το κρύο και την περιοχή του λαιμού σας, ώστε να μη χρειάζεται να φοράτε και κασκόλ, το οποίο θα πρέπει να βάζετε και να βγάζετε συνέχεια.
2. ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΕ ΤΟ ΛΟΥΣΙΜΟ H εδραιωμένη αντίληψη, που θέλει τα μαλλιά στεγνά πριν βγείτε στο κρύο, δεν αρκεί. Tο μυστικό για να αποφεύγετε τις ψύξεις και τα κρυολογήματα είναι, κάθε φορά που λούζεστε και θέλετε να βγείτε έξω, να ακολουθείτε την εξής διαδικασία:
α) Λούζετε τα μαλλιά σας με ζεστό νερό, όπως συνηθίζετε, αλλά ξεπλένετέ τα σταδιακά με χλιαρό νερό, ώστε ο χρόνος που θα χρειαστεί να εξισωθεί η θερμότητα του κεφαλιού με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου να μην είναι μεγάλη και, κυρίως, απότομη.
β) Στεγνώνετε τα μαλλιά σας καλά με το σεσουάρ, αλλά μη βγαίνετε αμέσως έξω. Περιμένετε 10 με 15 λεπτά, μέχρι να φύγει η μεγάλη θερμότητα από το κεφάλι και να εξισωθεί και πάλι με τη θερμοκρασία του δωματίου, και στη συνέχεια βγαίνετε έξω. Tο ιδανικό, βέβαια, θα ήταν να φροντίζετε να λούζεστε μέρες και ώρες που δεν θα χρειάζεται μετά να βγείτε έξω.
3. ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΣΤΟΥΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ
Δεν είναι δυνατόν ούτε στη δουλειά να μην πηγαίνετε, ούτε στο μετρό να μην μπαίνετε. O συγχρωτισμός με πολλά άτομα είναι σχεδόν αναπόφευκτος στην καθημερινότητά σας. Aυτό, όμως, που μπορείτε να κάνετε είναι:
Nα πλένετε συχνά τα χέρια σας (σύμφωνα με έρευνες, όσοι πλένουν πάνω από 5 φορές τα χέρια τους, πηγαίνουν λιγότερες φορές στο γιατρό). Oι ιοί της γρίπης και του κρυολογήματος μπορούν να επιβιώσουν αρκετές ώρες σε διάφορες επιφάνειες, όπως το τηλέφωνο, το πληκτρολόγιο του ηλεκτρονικού υπολογιστή, τα παιχνίδια, οι χειρολαβές κλπ. Γι' αυτό έχει τόση σημασία να πλένετε τα χέρια σας και να μην αγγίζετε με αυτά το πρόσωπό σας, γιατί αν ο ιός έχει κολλήσει στα δάχτυλά σας, εύκολα μπορείτε να τον "εναποθέσετε" στην αναπνευστική σας οδό, αγγίζοντας είτε τη μύτη σας είτε το στόμα σας.
Nα κρατάτε μια απόσταση περίπου 50 εκατοστών όταν συζητάτε με άλλους, ώστε να αποφεύγετε τα σταγονίδια που μπορεί να σας μεταδώσουν ιούς.
Nα αποφεύγετε τις πολλές χειραψίες.oNα ανοίγετε λίγο κάποιο παράθυρο, ώστε να ανανεώνεται ο αέρας.
4. ΣΥΝΗΘΙΣΤΕ ΤΟ ΚΡΥΟ
H καλύτερη άμυνα στα κρυολογήματα είναι η εξοικείωση με το κρύο. Πρακτικά, όμως, πώς μπορεί κάποιος να το πετύχει αυτό;
Πρώτα από όλα θα πρέπει να μην ντύνετε με βαριά ρούχα τα παιδιά, διότι είναι πολύ σημαντικό να μη συνηθίσει ο οργανισμός από μικρή ηλικία σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες.
Επίσης, η θερμοκρασία που επικρατεί μέσα στο σπίτι δεν πρέπει να ξεπερνά τους 20 βαθμούς. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ιδανική θερμοκρασία είναι από 18 έως 20 βαθμούς Kελσίου.
Mε άλλα λόγια, θα πρέπει να "εκπαιδεύσουμε" σταδιακά τον οργανισμό μας να προσαρμόζεται σε χαμηλότερες θερμοκρασίες, γιατί -δυστυχώς- οι περισσότεροι έχουμε συνηθίσει να ζούμε σε αρκετά υψηλές θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτος σε ψύξεις και κρυολογήματα όταν εκτίθεται απότομα στο κρύο.
H συστηματική άθληση, επίσης, βοηθάει στην εξοικείωση με το κρύο, γιατί σκληραγωγεί τον οργανισμό.
O λόγος για τον οποίο έχουμε αυτήν τη λανθασμένη αντίληψη είναι γιατί αρρωσταίνουμε συχνά το χειμώνα. O κρύος καιρός, όμως, μπορεί να βλάψει την υγεία μας μόνο υπό ορισμένες συνθήκες: Kρύο και υγρασία
Oι χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν τους χειμερινούς μήνες, σε συνδυασμό με την ύπαρξη υγρασίας, δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες για να εγκατασταθούν στον οργανισμό ιοί και να εκδηλωθούν κοινά κρυολογήματα, γρίπη και γενικά λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.
Συνωστισμός σε κλειστούς χώρους
Όταν κάνει κρύο, οι χώροι στους οποίους κινούμαστε είναι κλειστοί και δεν αερίζονται επαρκώς. Όταν μάλιστα σε αυτούς τους χώρους συγκεντρώνονται πολλά άτομα, κάποιο από τα οποία μπορεί να νοσεί από μία ίωση, τότε είναι πολύ εύκολο να κολλήσουμε την ίωση αυτή. Άρα, δεν είναι το κρύο που προκαλεί ιώσεις, αλλά το γεγονός ότι το χειμώνα αναγκαζόμαστε να συνωστιζόμαστε σε κλειστούς χώρους, όπου διευκολύνεται η μετάδοση ιογενών λοιμώξεων.
Aπό τη ζέστη στο κρύο
H απότομη έκθεση από ένα ζεστό περιβάλλον σε ένα κρύο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην υγεία μας. Aν, για παράδειγμα, βρισκόμαστε αρκετή ώρα σε κάποιο ζεστό χώρο και βγούμε απότομα έξω στο κρύο, τότε είναι πιθανό να κρυολογήσουμε ή να πάθουμε κάποια ψύξη. Oι πιθανότητες να αρρωστήσουμε αυξάνονται αν βγούμε στο κρύο ιδρωμένοι από μια δραστηριότητα που έχει προηγηθεί ή αν λουστούμε, στεγνώσουμε ελαφρά τα μαλλιά μας και βγούμε αμέσως έξω με το κεφάλι μας ακόμα ζεστό από το στέγνωμα των μαλλιών.
Σωματική κούραση και εξάντληση
H σωματική και ψυχολογική κούραση μειώνουν την άμυνα του οργανισμού και τον κάνουν πιο ευάλωτο στο κρύο. Έτσι, αν είμαστε ιδιαίτερα κουρασμένοι ή έχουμε κακή ψυχολογική κατάσταση και βρεθούμε σε ένα κρύο περιβάλλον, οι αντιστάσεις του ανοσοποιητικού μας συστήματος μειώνονται, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες να κρυολογήσουμε.
1. ΜΗΝ ΝΤΥΝΕΣΤΕ ΒΑΡΙΑ Tο μυστικό είναι να προσαρμόζετε κάθε φορά το ντύσιμό σας με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν έξω, με τις δραστηριότητες που πρόκειται να ακολουθήσουν, καθώς και με τη θερμοκρασία του χώρου στον οποίο κινείστε πριν βγείτε έξω στο κρύο. Συγκεκριμένα, αν βρίσκεστε σε ένα ζεστό περιβάλλον (γραφείο, σπίτι, εστιατόριο κλπ.), πρέπει να είστε έτσι ντυμένοι ώστε να μην ιδρώνετε. Eδώ, η συμβουλή των μαμάδων, που θέλει να φοράτε φανελάκια και ζακέτες ακόμα και μέσα σε κλειστούς χώρους για να μην κρυολογήσετε, δεν ενδείκνυται, αφού μπορεί να φέρει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να βγαίνετε έξω στο κρύο ιδρωμένοι. Tο ιδανικό είναι να φοράτε ρούχα με τα οποία θα κινείστε με άνεση σε ζεστούς χώρους χωρίς να ιδρώνετε, και λίγο πριν βγείτε έξω, να φορέσετε πιο ζεστά ρούχα, που θα σας προστατεύσουν από την απότομη ψύξη του σώματός σας. Bέβαια, ακόμα και έξω στο κρύο, η ένδυσή σας δεν θα πρέπει να είναι τόσο βαριά που να σας κάνει να ιδρώνετε καθώς κινείστε στο δρόμο. Tι γίνεται όμως με τους ζεστούς χώρους στους οποίους μπαίνετε και βγαίνετε γρήγορα, όπως μετρό, λεωφορεία, καταστήματα, υπηρεσίες κλπ.; Eδώ, αναγκαστικά, όσο και αν αυτό είναι κάπως κουραστικό, καλό θα ήταν κάθε φορά που μπαίνετε σε έναν τέτοιο χώρο να βγάζετε το μπουφάν ή το παλτό σας, ειδικά σε περιπτώσεις που πρόκειται να μείνετε παραπάνω από 10 λεπτά (π.χ. σε μια διαδρομή με λεωφορείο ή μετρό) και να το ξαναβάζετε πριν εκτεθείτε στις χαμηλές θερμοκρασίες. Για να κάνετε τη διαδικασία αυτή λίγο πιο εύκολη, φροντίστε τις μέρες που ξέρετε ότι θα χρησιμοποιήσετε πολλά μέσα μαζικής μεταφοράς, να φοράτε ρούχα που μπαίνουν και βγαίνουν εύκολα, όπως μια ζακέτα, και από πάνω μια πλεχτή εσάρπα (οι γυναίκες), ώστε να βγάζετε μόνο την εσάρπα, ένα μπουφάν με φερμουάρ -που ανοίγει και κλείνει εύκολα- και όχι ένα παλτό με πολλά κουμπιά, ένα μπουφάν που προφυλάσσει από το κρύο και την περιοχή του λαιμού σας, ώστε να μη χρειάζεται να φοράτε και κασκόλ, το οποίο θα πρέπει να βάζετε και να βγάζετε συνέχεια.
2. ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΕ ΤΟ ΛΟΥΣΙΜΟ H εδραιωμένη αντίληψη, που θέλει τα μαλλιά στεγνά πριν βγείτε στο κρύο, δεν αρκεί. Tο μυστικό για να αποφεύγετε τις ψύξεις και τα κρυολογήματα είναι, κάθε φορά που λούζεστε και θέλετε να βγείτε έξω, να ακολουθείτε την εξής διαδικασία:
α) Λούζετε τα μαλλιά σας με ζεστό νερό, όπως συνηθίζετε, αλλά ξεπλένετέ τα σταδιακά με χλιαρό νερό, ώστε ο χρόνος που θα χρειαστεί να εξισωθεί η θερμότητα του κεφαλιού με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου να μην είναι μεγάλη και, κυρίως, απότομη.
β) Στεγνώνετε τα μαλλιά σας καλά με το σεσουάρ, αλλά μη βγαίνετε αμέσως έξω. Περιμένετε 10 με 15 λεπτά, μέχρι να φύγει η μεγάλη θερμότητα από το κεφάλι και να εξισωθεί και πάλι με τη θερμοκρασία του δωματίου, και στη συνέχεια βγαίνετε έξω. Tο ιδανικό, βέβαια, θα ήταν να φροντίζετε να λούζεστε μέρες και ώρες που δεν θα χρειάζεται μετά να βγείτε έξω.
3. ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΣΤΟΥΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ
Δεν είναι δυνατόν ούτε στη δουλειά να μην πηγαίνετε, ούτε στο μετρό να μην μπαίνετε. O συγχρωτισμός με πολλά άτομα είναι σχεδόν αναπόφευκτος στην καθημερινότητά σας. Aυτό, όμως, που μπορείτε να κάνετε είναι:
Nα πλένετε συχνά τα χέρια σας (σύμφωνα με έρευνες, όσοι πλένουν πάνω από 5 φορές τα χέρια τους, πηγαίνουν λιγότερες φορές στο γιατρό). Oι ιοί της γρίπης και του κρυολογήματος μπορούν να επιβιώσουν αρκετές ώρες σε διάφορες επιφάνειες, όπως το τηλέφωνο, το πληκτρολόγιο του ηλεκτρονικού υπολογιστή, τα παιχνίδια, οι χειρολαβές κλπ. Γι' αυτό έχει τόση σημασία να πλένετε τα χέρια σας και να μην αγγίζετε με αυτά το πρόσωπό σας, γιατί αν ο ιός έχει κολλήσει στα δάχτυλά σας, εύκολα μπορείτε να τον "εναποθέσετε" στην αναπνευστική σας οδό, αγγίζοντας είτε τη μύτη σας είτε το στόμα σας.
Nα κρατάτε μια απόσταση περίπου 50 εκατοστών όταν συζητάτε με άλλους, ώστε να αποφεύγετε τα σταγονίδια που μπορεί να σας μεταδώσουν ιούς.
Nα αποφεύγετε τις πολλές χειραψίες.oNα ανοίγετε λίγο κάποιο παράθυρο, ώστε να ανανεώνεται ο αέρας.
4. ΣΥΝΗΘΙΣΤΕ ΤΟ ΚΡΥΟ
H καλύτερη άμυνα στα κρυολογήματα είναι η εξοικείωση με το κρύο. Πρακτικά, όμως, πώς μπορεί κάποιος να το πετύχει αυτό;
Πρώτα από όλα θα πρέπει να μην ντύνετε με βαριά ρούχα τα παιδιά, διότι είναι πολύ σημαντικό να μη συνηθίσει ο οργανισμός από μικρή ηλικία σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες.
Επίσης, η θερμοκρασία που επικρατεί μέσα στο σπίτι δεν πρέπει να ξεπερνά τους 20 βαθμούς. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ιδανική θερμοκρασία είναι από 18 έως 20 βαθμούς Kελσίου.
Mε άλλα λόγια, θα πρέπει να "εκπαιδεύσουμε" σταδιακά τον οργανισμό μας να προσαρμόζεται σε χαμηλότερες θερμοκρασίες, γιατί -δυστυχώς- οι περισσότεροι έχουμε συνηθίσει να ζούμε σε αρκετά υψηλές θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτος σε ψύξεις και κρυολογήματα όταν εκτίθεται απότομα στο κρύο.
H συστηματική άθληση, επίσης, βοηθάει στην εξοικείωση με το κρύο, γιατί σκληραγωγεί τον οργανισμό.
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Ο Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα (Ernesto Rafael Guevara de la Serna) (14 Ιουνίου 1928 στο Ροζάριο, Αργεντινή; † 9 Οκτωβρίου 1967 στη Λα Χιγκέρα, Βολιβία), γνωστός ως Τσε Γκεβάρα, ήταν Αργεντινός γιατρός, Μαρξιστής - Λενινιστής επαναστάτης, ένας από τους αρχηγούς των ανταρτών στην Κούβα και πολιτικός. Συμμετείχε στο κίνημα της 26ης Ιουλίου που πέτυχε την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος του Φουλχένσιο Μπατίστα στην Κούβα, αρχικά προσφέροντας τις ιατρικές γνώσεις του και αργότερα ως διοικητής των ανταρτών, ενώ υπήρξε μέλος της επαναστατικής κουβανικής κυβέρνησης προωθώντας ριζικές μεταρρυθμίσεις. 
Το 1965 πιστός στην νίκη της επανάστασης στην Κούβα έφυγε με στόχο την οργάνωση νέων επαναστατικών κινημάτων στο Κονγκό και αργότερα στην Βολιβία, όπου τραυματίστηκε, συνελήφθη και δολοφονήθηκε ενώ ήταν στο κρεβάτι.
Όπως και ο Μάο Τσετούνγκ, ο Ερνέστο Γκεβάρα ανάπτυξε θεωρίες πάνω στην στρατηγική και την τακτική του μοντέρνου ανταρτοπόλεμου και προσπάθησε να εφαρμόσει τις επαναστατικές του θεωρίες στην πράξη. Ο Γκεβάρα αποτέλεσε και αποτελεί σύμβολο για τα επαναστατικά & προοδευτικά κινήματα σε όλο τον κόσμο.
Παιδικά χρόνια και εφηβεία
Ο Ερνέστο Γκεβάρα γεννήθηκε στο Ροσάριο της Αργεντινής, γιος της Σέλια ντε λα Σέρνα και του Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς, το μεγαλύτερο από τα συνολικά πέντε παιδιά της οικογένειας. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό γέννησής του, γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928. Κατά τον βιογράφο του, Τζον Λι Άντερσον, η πραγματική ημερομηνία γέννησής του τοποθετείται νωρίτερα, στις 14 Μαΐου του ίδιου έτους. Η άποψη αυτή στηρίζεται σε μαρτυρία μίας αστρολόγου, στην οποία φέρεται να εξομολογήθηκε η μητέρα του πως ήταν ήδη τριών μηνών έγκυος όταν παντρεύτηκε τον Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς[2].
Η οικογένεια του ήταν μια από τις οικογένειες της αργεντινής ολιγαρχίας, με ισπανικές και ιρλανδικές καταβολές[3]. Παρόλα αυτά οι γονείς του νεαρού Ερνέστο δεν απέφευγαν καθόλου την επαφή με ανθρώπους χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων. Πολλά μέλη της ολιγαρχίας θεωρούσαν προκλητικό αυτό τον τρόπο ζωής επειδή το ζεύγος Γκεβάρα έδειχνε φανερά ότι σεβόταν και δεχόταν προοδευτικές ιδέες. O πατέρας του χαρακτηρίζεται ως τυχοδιώκτης, που εγκατέλειψε τις αρχικές του σπουδές αρχιτεκτονικής, προκειμένου να δραστηριοποιηθεί στον επιχειρηματικό χώρο, ενώ η μητέρα του υπήρξε ένθερμη καθολική που αργότερα όμως μεταστράφηκε στο φιλελευθερισμό της αριστεράς.
Ο Ερνέστο Γκεβάρα σε ηλικία τριών ετώνΟ Ερνέστο ήταν μόλις δύο ετών όταν διαπιστώθηκε ότι πάσχει από άσθμα. Η ασθένεια αυτή τον συνόδεψε όλη του τη ζωή και συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Αντί να προφυλάσσεται, προσπαθούσε να σκληραγωγηθεί μέσω του αθλητισμού. Σε ηλικία εννέα ετών, παρουσίασε βαριά επιπλοκή στο άσθμα που τον ταλαιπωρούσε και διαπιστώθηκε «σπαστικός βήχας». Εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του, δεν φοίτησε κανονικά στο σχολείο. Αρχικά, έμαθε να γράφει και να διαβάζει από την μητέρα του, ενώ αργότερα φοίτησε στο δημόσιο σχολείο ολοκληρώνοντας κανονικά μόνο τη δεύτερη και τρίτη τάξη, παρακολουθώντας τα μαθήματα των υπολοίπων όταν του επέτρεπε η υγεία του και μελετώντας κυρίως στο σπίτι.
Στην παιδική του παρέα υπήρχαν παιδιά από διάφορα κοινωνικά στρώματα της περιοχής. Ήδη τότε φανερώθηκε το χάρισμα και η κοινωνικότητα του Γκεβάρα, χαρίσματα τα οποία καλλιεργούσαν συνεχώς οι γονείς του. Ήταν πλέον καθημερινό το φαινόμενο να μπαινοβγαίνουν τα παιδιά της γειτονιάς και της περιοχής συνεχώς στο σπίτι των γονέων του. O Γκεβάρα ήταν παράλληλα σοβαρό και εσωστρεφές αγόρι, το οποίο από νωρίς άρχισε να ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία. Κατά την περίοδο της εφηβείας του, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ποίηση και ειδικότερα για το έργο του Πάμπλο Νερούδα[4], ενώ συγχρόνως έγραφε και ο ίδιος ποιήματα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα εκτείνονταν από κλασικά έργα του Τζακ Λόντον ή του Ιουλίου Βερν μέχρι πραγματείες του Σίγκμουντ Φρόυντ και του Μπέρτραντ Ράσελ. Σύμφωνα με τον πατέρα του, «όταν έγινε δώδεκα χρονών κατείχε μία παιδεία που αναλογούσε σε έναν νέο δεκαοκτώ ετών, ενώ η βιβλιοθήκη του ήταν γεμάτη από κάθε είδους βιβλία περιπέτειας και ταξιδιωτικά μυθιστορήματα»[5]. Σε μεγαλύτερη ηλικία, ανέπτυξε επίσης ενδιαφέρον για τη φωτογραφία.
To 1942 εγγράφηκε στο δημόσιο λύκειο Ντέαν Φούνες της Κόρδοβα. Οι σχολικοί του βαθμοί υπήρξαν πολύ καλοί στη λογοτεχνία, την ιστορία και τη φιλοσοφία, αλλά και πολύ κακοί στην αγγλική γλώσσα, τα μαθηματικά και τη φυσική ιστορία. Την ίδια περίοδο ξεκίνησε να συντάσσει ένα είδος φιλοσοφικού λεξικού, καταγράφοντας τα αναγνώσματά του ή κρατώντας σημειώσεις σχετικά με αυτά[6]. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο λύκειο, αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στον τομέα της εφαρμοσμένης μηχανικής. Γράφτηκε στη Σχολή Εφαρμοσμένης Μηχανικής του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες και για ένα διάστημα εργάστηκε στην κατασκευή δημοσίων έργων, κυρίως σε μικρές πόλεις. Η ασθένεια της γιαγιάς του, Άνας, η οποία είχε υποστεί εγκεφαλική αιμορραγία και κατόπιν ημιπληγία, τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την εργασία του προκειμένου να την φροντίσει κατά τις τελευταίες μέρες της ζωής της. Τόσο η δική της κατάσταση, που οδήγησε στο θάνατό της, όσο και η προσωπική του εμπειρία με το άσθμα τον επηρέασαν βαθιά, και πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του να ασχοληθεί τελικά με την ιατρική.
Το 1948 γράφτηκε στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1953, χωρίς όμως να ακολουθήσει την κλινική πρακτική που απαιτείτο προκειμένου να είναι σε θέση να εξασκήσει το επάγγελμα του γιατρού. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, στα τέλη του 1950, εξασφάλισε άδεια ώστε να εργαστεί ως νοσοκόμος σε εμπορικά πλοία του αργεντινού στόλου. Τους επόμενους μήνες πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια στην νότια και στην κεντρική Αμερική, στη διάρκεια των οποίων έζησε από κοντά της κοινωνικές συνθήκες στις λατινοαμερικανικές χώρες. Επηρεασμένος από τις εμπειρίες αυτές, άρχισε να ασχολείται όλο και περισσότερο με τα πολιτικά ζητήματα και τον Μαρξισμό.
Γουατεμάλα
Μετά την αποφοίτησή του από την ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στη Γουατεμάλα, με ενδιάμεσους σταθμούς τη Βολιβία, το Περού, τον Παναμά, την Κόστα Ρίκα, τη Νικαράγουα και το Ελ Σαλβαδόρ. Εκεί γνώρισε την Περουβιανή οικονομολόγο Ίλδα Γκαδέα, η οποία εργαζόταν στην κρατική υπηρεσία του Ινστιτούτου Προώθησης της Παραγωγής. Η Γκαδέα ήταν εξόριστη εξαιτίας της συμμετοχής της στη Λαϊκή Επαναστατική Αμερικανική Συμμαχία (American Popular Revolutionary Alliance, APRA) του Περού, και διέθετε γνωριμίες με πολιτικά πρόσωπα. Με τη βοήθειά της, ο Γκεβάρα ήρθε σε επαφή με ένα ευρύ κύκλο εξόριστων και αριστερών διανοουμένων. Κατά το δεύτερο μήνα της παραμονής του στη χώρα, και ενώ η πολιτική της κατάσταση εντεινόταν λόγω των μεταρρυθμίσεων του φιλελεύθερου λαϊκού καθεστώτος του προέδρου Χάκομπο Άρμπενς (Jacobo Albenz Guzmán), ο Γκεβάρα πραγματοποίησε τις πρώτες του επαφές με πολιτικούς της κυβέρνησης. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1954 ανέφερε σε επιστολή του προς τη θεία του πως είχε λάβει οριστικά θέση υπέρ της κυβέρνησης της Γουατεμάλας, επιλέγοντας το κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα (Partido Guatemalteco de Trabajo) και σχετιζόμενος με άλλους αριστερούς διανοούμενους. Στα τέλη του ίδιου μήνα, κατέγραψε επίσης την πολύ κακή οικονομική του κατάσταση.
Για ένα σύντομο διάστημα, ο Γκεβάρα εγκατέλειψε τη Γουατεμάλα και μετέβη στο Ελ Σαλβαδόρ, προκειμένου να ανανεώσει τη βίζα παραμονής του. Λίγο μετά την επιστροφή του, επιχειρήθηκε από τη CIA ένοπλη δράση, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Κάρλος Καστίγιο Άρμας, για την ανατροπή της κυβέρνησης του Άρμπενς και με αφορμή την άφιξη ενός πλοίου με όπλα από την Τσεχοσλοβακία[7][8]. Ο Γκεβάρα συμμετείχε στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κομμουνιστικής νεολαίας που αντιστάθηκε, αλλά παρά τη διάθεσή του να αγωνιστεί στο μέτωπο, κατετάγη τελικά ως γιατρός. Στις 27 Ιουνίου, ο Άρμπενς ανακοίνωσε την παραίτησή του και αναζήτησε άσυλο στη μεξικανική πρεσβεία. Ο Γκεβάρα, επίσης καταζητούμενος του νέου καθεστώτος, αναζήτησε άσυλο στην πρεσβεία της Αργεντινής κατόπιν προτροπής του φίλου του, Σάντσες Τοράνσο. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Γουατεμάλα σημάδεψαν βαθιά τον Γκεβάρα και η εμπειρία που αποκόμισε στη χώρα χαρακτηρίζεται ως σημείο πολιτικής καμπής για τον ίδιο.
Επανάσταση στην Κούβα
Ο Τσε Γκεβάρα στη Σιέρρα Μαέστρα, 1958Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1954, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στο Μεξικό, που αποτελούσε κοινό προορισμό εξόριστων Λατινοαμερικανών, από χώρες όπως το Πουέρτο Ρίκο, το Περού, η Βενεζουέλα, η Γουατεμάλα και η Κούβα. Στην πόλη του Μεξικού, συνάντησε τον Κουβανό εξόριστο Νίκο Λόπες, γνώριμό του από την περίοδο της παραμονής του στη Γουατεμάλα, ενώ επανασυνδέθηκε και με την Ίλδα Γκαδέα. Προκειμένου να συντηρείται οικονομικά, εργάστηκε ως γιατρός και ως φωτογράφος, εν μέσω πολλαπλών επαγγελματικών κρίσεων και οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπισε κατά διαστήματα. Το καλοκαίρι του 1955, ήρθε σε επαφή με τον αδελφό του Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ, από τον οποίο πληροφορήθηκε την επικείμενη άφιξη του Κάστρο στο Μεξικό. Στις αρχές Ιουλίου του 1955[9], o Γκεβάρα συνάντησε για πρώτη φορά τον Φιντέλ Κάστρο, o οποίος ήταν αρχηγός των "Moνκαντίστας", και είχε καταφύγει στο Μεξικό μετά την αποφυλάκισή του, αποτέλεσμα της χάρης που του δόθηκε από τον Μπατίστα. Την πρώτη συνεύρεσή τους ακολούθησαν πολυάριθμες συναντήσεις και συζητήσεις γύρω από την πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική και το ενδεχόμενο της οργάνωσης μίας επανάστασης ενάντια στη δικτατορία του Μπατίστα. Την ίδια περίπου περίοδο, η Γκαδέα του ανακοίνωσε πως ήταν έγκυος και ο Γκεβάρα της πρότεινε γάμο, ο οποίος τελέστηκε τελικά στις 18 Αυγούστου 1955, στο ληξιαρχείο του μεξικανικού χωριού Τεποτσοτλάν.
Πεπεισμένος πως ο Κάστρο είχε τις προϋποθέσεις να αποτελέσει ένα χαρισματικό ηγέτη της κουβανικής επανάστασης[10], ο Γκεβάρα συμμετείχε στο κίνημα της 26ης Ιουλίου (ισπ. Movimiento 26 de Julio, M-26-7), με στόχο την ένοπλη δράση για την ανατροπή του κουβανικού καθεστώτος. Ο Γκεβάρα συμφώνησε να τους συνοδεύσει με την ιδιότητα του γιατρού, ωστόσο έλαβε κανονικά μέρος στην στρατιωτική εκπαίδευση των ανταρτών, το βασικό στάδιο της οποίας ξεκίνησε στις αρχές του 1956, υπό τις οδηγίες του Μεξικανού παλαιστή Αρσάνιο Βαγένας σε ζητήματα εκγύμνασης και αυτοάμυνας, καθώς και του πρώην συνταγματάρχη του Ισπανικού Δημοκρατικού Στρατού, Αλπέρτο Μπάγιο. Στα απομνημονεύματα του Μπάγιο, πληροφορούμαστε πως ο Γκεβάρα επέδειξε μεγάλη θέληση κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, αποτελώντας τον καλύτερο μαθητή του. Την ίδια περίοδο, θεωρείται πιθανό πως απέκτησε το παρωνύμιο Τσε (Che), εξαιτίας της συχνής χρήσης της λέξης che (φίλος ή και επιφώνημα: Ε εσύ!) που έκανε ο ίδιος μιλώντας, έκφραση που αν και είχε εισαχθεί στη γλώσσα των Αργεντινών, φαινόταν αστεία στους Κουβανούς.
Στις 25 Νοεμβρίου του 1956, 82 επαναστάτες, μεταξύ αυτών και ο Τσε Γκεβάρα, ταξίδεψαν με το πλοιάριο Granma, από τον ποταμό Τούξπαν του Mεξικoύ με προορισμό την Κούβα, στην οποία έφθασαν τελικά στις 2 Δεκεμβρίου. Κατά την απόβασή τους, δέχθηκαν επίθεση από τα στρατεύματα του καθεστώτος, από την οποία επέζησαν 15-20 αντάρτες που κατάφεραν να ανασυνταχθούν και να καταφύγουν στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα. Με σημείο εκκίνησης την επίθεση αυτή, ο ρόλος του Τσε Γκεβάρα στον ανταρτοπόλεμο διαφοροποιήθηκε σταδιακά, αντιλαμβανόμενος o ίδιος όλο και λιγότερο ως μοναδικό καθήκον του την ιατρική συμπαράσταση, και λαμβάνοντας ενεργό μέρος στις ένοπλες δραστηριότητες τον επαναστατών. Η αποφασιστικότητά του και οι ικανότητες του, σύντομα οδήγησαν στην άνοδό του στην ιεραρχία του αντάρτικου σώματος, κερδίζοντας το σεβασμό των υπολοίπων ανταρτών, χωρίς να απουσιάζει και το αίσθημα του φόβου που προκαλούσε ενίοτε η σκληρότητά του, υπεύθυνος ο ίδιος για εκτελέσεις ανταρτών που λειτουργούσαν ως πληροφοριοδότες του κουβανικού καθεστώτος[11]. Υπήρξε ο πρώτος αντάρτης, στον οποίο δόθηκε το αξίωμα του Κομαντάντε του Επαναστατικού Στρατού της Κούβας, στις 21 Ιουλίου 1957. Αν και μέχρι τότε αποτελούσε έναν απλό οπλίτη, χωρίς να έχει διακριθεί ιδιαιτέρως σε στρατιωτικό επίπεδο αλλά έχοντας επιδείξει γενναιότητα και αρχηγικές δεξιότητες, ο Κάστρο του εμπιστεύτηκε την ηγεσία της Δεύτερης Φάλαγγας του αντάρτικου στρατού (για λόγους παραλλαγής έφερε τον αριθμό 4), έχοντας έτσι μόνο τον Κομαντάντε εν Σέφε Φιντέλ Κάστρο ως ανώτερό του[12].
Η μεγαλύτερη ίσως στρατιωτική επιτυχία του Τσε Γκεβάρα υπήρξε η κατάκτηση της Σάντα Κλάρα στις 29 Δεκεμβρίου 1958, μία καθοριστική στιγμή στην ιστορία της κουβανικής επανάστασης. Είχαν προηγηθεί δύο χρόνια ανταρτοπολέμου στην Σιέρρα Μαέστρα εναντίον του πολύ μεγαλύτερου στρατού του Μπατίστα, o οποίος δεχόταν και την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Με την κατάκτηση της Σάντα Κλάρα, ο δρόμος για την πρωτεύουσα Αβάνα ήταν πλέον ελεύθερος και την 1η Ιανουαρίου του 1959, ο δικτάτορας Μπατίστα εγκατέλειψε την Κούβα, με προορισμό την Δομινικανή Δημοκρατία. Την μάχη στη Σάντα Κλάρα ακολούθησαν και άλλες σημαντικές πολεμικές συγκρούσεις, πριν την τελική επικράτηση των ανταρτών.
Μέλος της κυβέρνησης της Κούβας
Φωτογραφία του Τσε Γκεβάρα την περίοδο που ήταν υπουργός βιομηχανίαςΜετά την επιτυχία του αντάρτικου στρατού και κατά τους πρώτους μήνες της κατάληψης της εξουσίας, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε διοικητής του φρουρίου Λα Καμπάνια, με αρμοδιότητα να εξετάζει τις εφέσεις των υποθέσεων των δύο Επαναστατικών Δικαστηρίων (Tribunales Revolucionarios, TR) που λειτουργούσαν δικάζοντας στρατιωτικούς και αστυνομικούς ή πολίτες. Στις 7 Φεβρουαρίου 1959, ψηφίστηκε ένα διάταγμα μέσω του οποίου αποκτούσαν την κουβανική υπηκοότητα όλοι οι αλλοδαποί διοικητές του αντάρτικου στρατού. Ο νόμος αυτός, επρόκειτο εμφανώς να εφαρμοστεί αποκλειστικά στην περίπτωση του Τσε Γκεβάρα, αποτελώντας ένα είδος φόρου τιμής και αναγνώρισης στο πρόσωπό του και τη συμβολή του στην κουβανική επανάσταση.
Μαζί με τους Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ Κάστρο και Καμίλο Σιενφουέγος, αποτέλεσε μετά την επανάσταση σημαντικό μέλος της νέας κουβανικής κυβέρνησης, η οποία σύντομα ξεκίνησε να πραγματοποιεί ριζικές μεταρρυθμίσεις, καθιερώνοντας για παράδειγμα δωρεάν σύστημα υγείας, όπως και ένα εκπαιδευτικό σύστημα που εξασφάλιζε και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα (μέχρι τότε κυρίως αναλφάβητα) σχολική μόρφωση. Στην κυβέρνηση, ο Γκεβάρα υποστήριξε περισσότερο τις κομμουνιστικές ιδέες απ' όσο ο Φιντέλ Κάστρο. Αν και ήταν ένθερμος υποστηρικτής μίας ριζικής αγροτικής μεταρρύθμισης στη χώρα, χαρακτήρισε τον πρώτο σχετικό νόμο της κυβέρνησης ως μετριοπαθή, «που δεν αποτολμούσε να υπεισέλθει στα ουσιαστικότερα ζητήματα, όπως ήταν η κατάργηση της μεγάλης γαιοκτησίας». Στις 7 Οκτωβρίου, ο Κάστρο του ανέθεσε την αρχηγία του Τομέα Βιομηχανίας του Εθνικού Ινστιτούτου της Αγροτικής Μεταρρύθμισης (Insituto Nacional de la Reforma Agragia, INRA), ρόλος που προστέθηκε στα καθήκοντά του ως διοικητής της Λα Καμπάνια αλλά και αρχηγός του Τμήματος Εκπαίδευσης των Ενόπλων Δυνάμεων. Για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του έργου του, ο Γκεβάρα απευθύνθηκε στον οικονομολόγο Σαλβαδόρ Βιλασέκα, ξεκινώντας μαζί του μία σειρά από μαθήματα ανώτερων μαθηματικών.
Στην ακμή της πολιτικής του δραστηριότητας ως μέλος της κυβέρνησης, ο Τσε διορίστηκε διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Κούβας, στις 26 Νοεμβρίου 1959, διατηρώντας παράλληλα την ευθύνη για το τμήμα βιομηχανίας του INRA και την πολιτιστική επιμόρφωση του στρατού. Ανάμεσα στις πρώτες του ενέργειες, ήταν μία σειρά μέτρων με στόχο τον έλεγχο του αποθέματος συναλλάγματος, καθώς και η ρευστοποίηση των τραπεζών του καθεστώτος του Μπατίστα. Στα τέλη του έτους, και ενώ οι τράπεζες των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν ήδη αναστείλει τις πιστώσεις των εισαγωγών, άρχισε να διερευνά, σε συνεργασία με τον Φιντέλ Κάστρο και άλλους κομμουνιστές ηγέτες, το ενδεχόμενο της σοβιετικής στήριξης. Το Φεβρουάριο του 1960, υποδέχθηκε τον Αναστάς Μικογιάν, μέλος του πολιτικού γραφείου του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης και ένθερμο υποστηρικτή της προσέγγισης με την Κούβα, όπως άλλωστε ήταν αρχικά και ο ίδιος ο Τσε. Το επόμενο διάστημα, εντάθηκε η αντιπαράθεση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της κουβανικής κυβέρνησης, ενώ στις 13 Οκτωβρίου κηρύχθηκε εμπάργκο σε όλα τα εμπορεύματα με προορισμό την Κούβα, αποκλείοντας τη χώρα από κάθε οικονομική δραστηριότητα. Μία εβδομάδα αργότερα, ο Τσε Γκεβάρα σχολίασε τον αποκλεισμό, αναφερόμενος σε ελλείψεις που δεν θα ήταν δυνατό να καλυφθούν, αλλά και εκφράζοντας αισιοδοξία για την πορεία της κρατικοποιημένης πλέον βιομηχανίας. Παράλληλα, έκανε γνωστό πως δεν ήταν πλέον πρόεδρος της τράπεζας, αναλαμβάνοντας νέα καθήκοντα.
Ο Τσε Γκεβάρα πραγματοποιώντας εθελοντική εργασία σε φυτείες ζάχαρης.Στα τέλη Οκτωβρίου του 1960, συμμετείχε ως επικεφαλής μίας διπλωματικής αποστολής, με στόχο την εξασφάλιση της στήριξης του σοβιετικού μπλοκ, με τις κύριες διαπραγματεύσεις να πραγματοποιούνται στη Σοβιετική Ένωση. Συναντήθηκε με τον Χρουτσόφ στη Μόσχα ενώ αργότερα επισκέφτηκε το Πεκίνο όπου συνάντησε τον Μάο Τσετούνγκ και έγινε γενικά θερμά δεκτός. H περιοδεία του περιλάμβανε ακόμα την Κορέα και τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. H αποστολή εξασφάλισε τελικά ευνοϊκές συμφωνίες, για την εξαγωγή τεσσάρων εκατομμυρίων τόνων ζάχαρης, σε τιμή υψηλότερη από εκείνη της παγκόσμιας αγοράς, εξασφαλίζοντας παράλληλα τον εφοδιασμό της Κούβας με πετρέλαιο και αγορές βιομηχανικών μονάδων με ευέλικτες πιστώσεις. Στις 23 Φεβρουαρίου 1961 διορίστηκε υπουργός του νεοσύστατου Υπουργείου Βιομηχανίας της Κούβας, σκοπός του οποίου ήταν η οργάνωση των πολυάριθμων βιομηχανικών μονάδων που είχαν αποκτηθεί, καθώς και των κρατικοποιημένων επιχειρήσεων που υπάγονταν στο Τμήμα Βιομηχανίας του INRA.
Τον Απρίλιο του 1961, κατά τη διάρκεια της αμερικανικής εισβολής του Κόλπου των Χοίρων, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε επικεφαλής των κουβανικών στρατευμάτων που θα υπερασπίζονταν την επαρχία Πινάρ ντελ Ρίο, όπου σύμφωνα με ενδείξεις των μυστικών υπηρεσιών, αναμενόταν η πρώτη επίθεση. Χάρη στην αποτελεσματική αντίδραση της κουβανικής αεροπορίας και την αντίσταση της πολιτοφυλακής, η αμερικανική εισβολή απέτυχε, ενώ το στράτευμα του Γκεβάρα παρέμεινε σε αμυντική διάταξη και ανενεργό, καθώς η συγκέντρωση αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων κοντά στο Πινάρ ντελ Ρίο αποτέλεσε τελικά προσπάθεια αντιπερισπασμού.
Συνεχίζοντας το έργο του ως υπουργός βιομηχανίας, επεδίωξε να προωθήσει την ταχεία εκβιομηχάνιση της χώρας, πρόγραμμα που υπήρξε όμως πρόωρο, αντιμετωπίζοντας πολλές δυσκολίες στην εφαρμογή του και καταλήγοντας σε αποτυχία[14]. Τον Αύγουστο του 1961 συμμετείχε στις συνεδριάσεις της ολομέλειας του Διαμερικανικού Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου, καταψηφίζοντας το δεκαετές σχέδιο του Τζον Φ. Κένεντι «Συμμαχία για την Πρόοδο» (Alliance for Progress), το οποίο χαρακτήριζε ως μία προσπάθεια αναχαίτισης των επαναστατικών κινημάτων στη Λατινική Αμερική και κατασκεύασμα κατά της Κούβας. Την ίδια περίπου περίοδο, διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην απόφαση εγκατάστασης σοβιετικών πυραύλων στο έδαφος της Κούβας, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο από τις μυστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών, οδηγώντας τελικά στην Κρίση των πυραύλων, τον Οκτώβριο του 1962.
Σε ότι αφορά την οικονομική πολιτική, ο Τσε Γκεβάρα ήταν αντίθετος στην αντιγραφή του σοβιετικού οικονομικού μοντέλου της «οικονομικής αυτοδιαχείρισης», καθώς θεωρούσε πως οι ιδιαίτερες συνθήκες της Κούβας απαιτούσαν διαφορετικές πρακτικές και υπερασπιζόταν το συγκεντρωτισμό στον τομέα της βιομηχανίας.
Απομάκρυνση από την Κούβα
Ο Τσε Γκεβάρα στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ
(Νέα Υόρκη - 11 Δεκεμβρίου 1964)Στις 11 Δεκεμβρίου του 1964 εκπροσώπησε την Κούβα στη Συνδιάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών[15]. Στην ομιλία του ξεχωρίζει η έντονη διαμαρτυρία του ενάντια στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και τις λατινοαμερικανικές δικτατορίες, η συμπαράταξή του στο θέμα του πυρηνικού αφοπλισμού και το ειρηνευτικό σχέδιο που προτείνει για την Καραϊβική. Λίγες ημέρες αργότερα, ξεκίνησε μία τρίμηνη διεθνή περιοδεία, κατά την οποία επισκέφτηκε την Αλγερία, την Κίνα, τη Γκάνα, τη Γουινέα, το Μάλι, το Κονγκό, την Τανζανία, με μικρές στάσεις στο Παρίσι, την Ιρλανδία και την Πράγα. Στις 24 Φεβρουαρίου, έλαβε μέρος στη διάσκεψη του δεύτερου Οικονομικού Σεμιναρίου Αφροασιατικής Αλληλεγγύης, πραγματοποιώντας την τελευταία δημόσια παρουσία στο διεθνές προσκήνιο. Η ομιλία του προκάλεσε αρκετές εντάσεις στο σοβιετικό μπλοκ, δηλώνοντας πως οι σοσιαλιστικές χώρες όφειλαν να επωμιστούν το κόστος των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων[16], ενώ θεωρείται πιθανό πως προκάλεσε επίσης ρήξη στη σχέση του με τον Κάστρο, αν και δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά στα απομνημονεύματα του ίδιου του Γκεβάρα. Τον Μάρτιο του 1964, επέστρεψε στην Αβάνα.
Οι διαφορές του με τον Κάστρο σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Κούβας με την Σοβιετική Ένωση ή την οικονομική πολιτική πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του Τσε να εγκαταλείψει την Κούβα, σκοπεύοντας να μεταφέρει την επανάσταση σε όλον τον κόσμο[17]. Την 1η Απριλίου συνέταξε το αποχαιρετιστήριο γράμμα του προς τον Φιντέλ Κάστρο[18].
Κονγκό
O Τσε Γκεβάρα στη βάση της Λουλουαμπούργκ, αναλύοντας τακτικές του αντάρτικου πόλεμου (Κονγκό, 1965).Πρώτος σταθμός του Τσε Γκεβάρα, μετά τη φυγή του από την Κούβα υπήρξε το Κονγκό (σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό), ενισχύοντας και βοηθώντας οργανωτικά τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Μαζί με τον δεύτερο στην ιεραρχία Βικτόρ Ντρέκε και δώδεκα ακόμα Κουβανούς πολεμιστές, έφθασε εκεί στις 24 Απριλίου του 1965, ενώ λίγο αργότερα ακολούθησαν και άλλοι Κουβανοί, συνθέτοντας συνολικά μία φάλαγγα με περισσότερα από εκατό μέλη. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Αλγερίας εκείνη την περίοδο και φίλο του, Αχμέντ Μπεν Μπέλα, «η κατάσταση που κυριαρχούσε στην Αφρική, η οποία φαινόταν να διαθέτει μεγάλη δυναμική για μία επανάσταση, οδήγησε τον Τσε στο συμπέρασμα πως η Αφρική αποτελούσε τον αδύναμο κρίκο του ιμπεριαλισμού. Ήταν λοιπόν στην Αφρική που αποφάσιζε να αφιερώσει τις προσπάθειές του».[19]. Η έλλειψη οργάνωσης και συνοχής των κονγκολέζικων δυνάμεων καταγράφεται στα ημερολόγια του Τσε Γκεβάρα ως ο κύριος λόγος της αποτυχίας της επανάστασης.
Στα τέλη του έτους, εγκατέλειψε το Κονγκό, μαζί με τους επιζώντες της κουβανικής ομάδας (έξι μέλη της είχαν πεθάνει σε μάχη) και πέρασε τους επόμενους έξι μήνες στο Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας. Στο διάστημα αυτό, ολοκλήρωσε μία σειρά χειρόγραφων σημειώσεων σχετικά με την εμπειρία του στο Κονγκό, ενώ εργάστηκε επίσης πάνω σε δύο ακόμα βιβλία, φιλοσοφικών και οικονομικών σημειώσεων. Το Φεβρουάριο του 1966 ταξίδεψε μεταμφιεσμένος και με πλαστό διαβατήριο, με προορισμό την Πράγα. Εκεί άρχισε να επεξεργάζεται την ιδέα ενός νέου αντάρτικου στη Λατινική Αμερική, με αρχικό στόχο το Περού και αργότερα εστιάζοντας στη Βολιβία.
Βολιβία
Ο Τσε Γκεβάρα αιχμάλωτος, δίπλα στον Φέλιξ Ροντρίγκες (Βολιβία, 1967)Μετά από μία σύντομη παραμονή στην Αβάνα, ο Γκεβάρα εγκαταστάθηκε στην Βολιβία και ειδικότερα στην ορεινή περιοχή Νιανκαουασού (Ñancahuazú), όπου επρόκειτο να οργανωθεί ο πυρήνας του αντάρτικου στρατού, του οποίου τα μέλη είχαν εκπαιδευτεί νωρίτερα στην Κούβα. Ο Τσε κατέγραψε τα βιώματά του εκείνο το διάστημα, στον ελεύθερο χρόνο που διέθετε, κρατώντας τις σημειώσεις που αργότερα εκδόθηκαν σε βιβλίο. Οι συγκρούσεις με τον βολιβιανό στρατό ήταν τακτικές. O Τσε Γκεβάρα και οι αντάρτες του δεν κατάφεραν να προσελκύσουν τους φτωχούς Βολιβιανούς αγρότες και η προσπάθειά του να φέρει την επανάσταση και στην Βολιβία κατέληξε σε αποτυχία. Ένας σημαντικός λόγος για την αποτυχία αυτή ήταν το γεγονός ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βολιβίας δεν τον υποστήριξε στην προσπάθειά του. Επιπλέον, ιδιαίτερης σημασίας υπήρξε και η ενίσχυση του βολιβιανού στρατού από τις Ηνωμένες Πολιτείες[20].
Στις 8 Οκτωβρίου, η ομάδα των ανταρτών καθοδηγούμενη από τον Τσε Γκεβάρα, περικυκλώθηκε. Κατά τη διάρκεια της τελικής μάχης, στην περιοχή του φαραγγιού του Τσούρο, η ομάδα αναγκάστηκε να διασκορπιστεί και ο Γκεβάρα τραυματίστηκε στη δεξιά κνήμη, ενώ συγχρόνως το όπλο του αχρηστεύτηκε από έναν πυροβολισμό. Τελικά συνελήφθη και αργότερα μεταφέρθηκε στον πλησιέστερο οικισμό Λα Χιγκέρα. Την καταδίωξη του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία παρακολουθούσε επίσης η CIA, με επικεφαλής τον πράκτορα Φέλιξ Ροντρίγκεζ (Félix Rodríguez), ο οποίος μετέφερε την πληροφορία της σύλληψής του στο αρχηγείο της υπηρεσίας του και σύντομα μετέβη ο ίδιος στη Λα Χιγκέρα.
Μετά από μερικές ανακρίσεις στο σχολείο του χωριού, ο αιχμάλωτος Γκεβάρα δολοφονήθηκε[21], στις 9 Οκτωβρίου 1967, από τον υπαξιωματικό του βολιβιανού στρατού Μάριο Τεράν (Mario Terán). Ο συγκεκριμένος αρχικά δίστασε να εκτελέσει την εντολή για τη δολοφονία του[22] αλλά τελικά πυροβόλησε τον αιχμάλωτο, ο οποίος φέρεται να του είπε «Ήρθατε να με σκοτώσετε. Ρίξε, δειλέ, έναν άντρα θα σκοτώσεις»[23]. Ο θάνατός του σημειώθηκε λίγο μετά τη 1.00 το μεσημέρι. Στην Κούβα, ο Φιντέλ Κάστρο κράτησε αρχικά επιφυλακτική στάση απέναντι στην είδηση του θανάτου του, ωστόσο στις 15 Οκτωβρίου, αποδέχτηκε το γεγονός, μετά από την εμφάνιση φωτογραφικών αποδείξεων.
Το πτώμα του Γκεβάρα μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Σαν Χοσέ ντε Μάλτα όπου έγινε και νεκροψία, στο πρακτικό της οποίας καταγράφτηκαν συνολικά εννέα πληγές που είχαν προκληθεί από σφαίρες. Σύμφωνα με τη νεκροψία, ο θάνατός του προκλήθηκε από τα τραύματα που έφερε στο θώρακα και την αιμορραγία. Το πτώμα του έπρεπε για τους στρατιωτικούς να χαθεί δίχως κανένα ίχνος και θάφτηκε κρυφά κοντά στο αεροδρόμιο, 30 χλμ. από την Λα Χιγκέρα. Νωρίτερα, στο νοσοκομείο, είχαν κοπεί τα χέρια του, τα οποία διατηρήθηκαν σε φορμόλη προκειμένου να γίνει αργότερα η οριστική αναγνώρισή του. Το πτώμα του έμεινε στον μυστικό του τάφο μέχρι που ανακαλύφθηκε στις 12 Ιουλίου 1997 στο Βαγιεγκράντε της Βολιβίας. Αφού μεταφέρθηκε στην Κούβα, κηδεύτηκε στη Σάντα Κλάρα, την πόλη που ο ίδιος είχε κατακτήσει το 1958 ανοίγοντας το δρόμο για την τελική νίκη του Κάστρο.
Ανάμεσα στα αντικείμενα του Τσε Γκεβάρα που διέθεταν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους διώκτες του, ανήκε και το ημερολόγιό του, στο οποίο καταγράφονταν τα γεγονότα που σχετίζονταν με τη δράση του αντάρτικου σώματος στο έδαφος της Βολιβίας[24]. Η πρώτη καταχώρηση σε αυτό έγινε στις 7 Νοεμβρίου του 1966, λίγο καιρό μετά την εγκατάσταση του Τσε Γκεβάρα στην περιοχή Νιανκαουασού, ενώ η τελευταία καταγραφή σημειώθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1967, μία ημέρα πριν την σύλληψή του. Στο ημερολόγιο αναφέρεται πώς οι αντάρτες αναγκάστηκαν να προβούν σε επιχειρήσεις πρόωρα, εξαιτίας της ανακάλυψής τους από τον βολιβιανό στρατό, όπως και οι λόγοι για τους οποίος ο Γκεβάρα αποφάσισε να διαχωριστεί η φάλαγγα σε δύο μονάδες, χωρίς να καταφέρουν έκτοτε να έρθουν σε επαφή, περιγράφοντας συνολικά τα αίτια της αποτυχίας του αντάρτικου στρατού. Το ημερολόγιο τυπώθηκε μετά από ελέγχους της γνησιότητάς του, στις 22 Ιουνίου 1968 στην Κούβα[25]. Η διανομή του έγινε δωρεάν και συγχρόνως δημοσιεύτηκε σε άλλα έντυπα ανά τον κόσμο.
Σημειώσεις
↑ Ενώ η 14 Ιουνίου, 1928 είναι η επίσημη ημερομηνία γέννησης του Γκεβάρα, είναι πιθανό να μην είναι η πραγματική. Η επίσημη ιστορία λέει πως ήταν βρέφος 8 μηνών που συνελήφθη αμέσως μετά το γάμο των γονιών του. Ωστόσο, άλλες πηγές συστήνουν ότι είχε γεννηθεί νωρίτερα (πιο πιθανή ημερομηνία είναι η 14 Μαΐου) και ότι η μητέρα του ήταν ήδη έγκυος τη στιγμή του γάμου της.
↑ 2,0 2,1 Jon Lee Anderson, Che Guevara: A Revolutionary Life. New York: Grove Press, 1997, σ. 3, 769. ISBN 0-8021-1600-0
↑ Το οικογενειακό δέντρο των Λιντς περιλαμβάνει Ιρλανδούς μετανάστες, που έκαναν την εμφάνισή τους στην Αργεντινή από τις αρχές του 18ου αιώνα. Η μητέρα του ήταν απόγονος του αξιωματούχου του Περού, Χοσέ ντε λα Σέρνα, ο οποίος ήταν βασκικής καταγωγής. O παππούς του, Χουάν Μαρτίν ντε λα Σέρνα, ήταν μέλος της Ριζοσπαστικής Πολιτικής Ένωσης (Union Cívic Radical), του πρώτου κόμματος με ευρεία λαϊκή βάση στην Αργεντινή. Για λεπτομέρειες του γενεαλογικού δέντρου του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα βλ. και Genealogy of Ernesto Guevara de la Serna.
↑ Ένα βιβλίο με ποιήματα του Νερούδα βρέθηκε στον υπνόσακο του Γκεβάρα μετά τη σύλληψή του στη Βολιβία. Κατά τον Τσε, το Κάντο Χενεράλ αποτελούσε το σπουδαιότερο έργο αμερικανικής ποίησης.
↑ Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, Κέδρος 2005, σελ. 33
↑ Από τα συνολικά επτά τετράδια που συνιστούν το λεξικό του Γκεβάρα, ένα είναι χαμένο και τα υπόλοιπα παραμένουν αδημοσίευτα.
↑ U.S. Department of State,"Foreign Relations, Guatemala, 1952-1954", ανακτήθηκε 5 Σεπτεμβρίου 2006.
↑ CIA.gov, αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA για το πραξικόπημα και την επιχείρηση PBSUCCESS. Βλ. επίσης Nick Cullather, Secret History: The Cia's Classified Account of Its Operations in Guatemala, 1952-1954, Stanford University Press, 1999, ISBN 080-473-311-2 και Stephen Schlesinger, Stephen Kinzer, Bitter Fruit: The Story of the American Coup in Guatemala, Harvard University David Rockefeller Center for Latin American Studies, 1999, ISBN 067-407-590-0.
↑ Δεν είναι απόλυτα βέβαιη η ημερομηνία της πρώτης συνάντησης του Τσε Γκεβάρα με τον Φιντέλ Κάστρο. Σύμφωνα με την Ίλδα Γκαδέα έγινε στις αρχές Ιουλίου, ενώ κατά τον ίδιο τον Κάστρο τον μήνα Ιούλιο ή Αύγουστο. Άλλες πηγές τοποθετούν τη συνάντηση το Σεπτέμβριο ή ακόμα και το Νοέμβριο. Κατά τον βιογράφο του, Π.Ι. Τάιμπο ΙΙ, είναι σχεδόν βέβαιο πως συναντήθηκαν τη δεύτερη εβδομάδα του Ιουλίου, διότι την τρίτη εβδομάδα ήταν μαζί σε εκδήλωση στο Τσαπουλτεπέκ (βλ. Π.Ι. Ταΐμπο ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, σελ. 970).
↑ Σε ένα ποίημα που συνέθεσε ο Τσε Γκεβάρα το 1955, γράφει για τον Φιντέλ Κάστρο: Εμπρός ας πάμε / φλεγόμενε προφήτη της αυγής / από κρυφά, άφραχτα μονοπάτια / να ελευθερώσουμε το πράσινο καϊμάν που τόσο αγαπάς (βλ. Π.Ι. Τάιμπο, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, σελ. 146).
↑ βλ. Anderson, σελ. 264, 269, 277, 279 και Ι.Π. Τάιμπο ΙΙ, σελ. 207, 230, 247.
↑ U. S. Central Intelligence Agency, "CIA Biographic Register on Ernesto 'Che' Guevara", ανακτήθηκε 6 Σεπτεμβρίου 2006.
↑ Η κουβανική υπηκοότητα του Τσε Γκεβάρα πιστοποιήθηκε τυπικά στις 26 Νοεμβρίου 1959, σύμφωνα με το δικαίωμα που αποκτούσε με βάση το νόμο
↑ Μία ανάλυση της CIA, χαρακτηρίζει το πρόγραμμα εκβιομηχάνισης του Τσε Γκεβάρα ως τη μεγαλύτερη αποτυχία του, που οδήγησε την κουβανική οικονομία στο χαμηλότερο επίπεδο μετά την ανάληψη της εξουσίας (βλ. The Fall of Che Guevara and the Changing Face of the Cuban Revolution, Intelligence Memorandum, CIA, 18 Οκτωβρίου1965, ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου 2006). O ίδιος ο Τσε Γκεβάρα ανέφερε σε συνέντευξή του σχετικά με την πολιτική του: «Ήταν ανοησία μας να βιαστούμε τόσο στο θέμα της εκβιομηχάνισης. Θελήσαμε να αντικαταστήσουμε ξαφνικά όλες τις εισαγωγές, δια της μεθόδου της παραγωγής ολοκληρωμένων προϊόντων [...] Δεν είδαμε τις τεράστιες περιπλοκές που θα επιφέρει η εισαγωγή των ενδιάμεσων προϊόντων.» (Π.Ι. Τάιμπο ΙΙ, σελ. 534). Από τις αρχές του 1964 ο ρυθμός εκβιομηχάνισης μειώθηκε ενώ μειώθηκαν οι επενδύσεις στη βιομηχανία δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στο γεωργικό τομέα.
↑ Ηχητικό απόσπασμα, απαιτεί RealPlayer και το κείμενο της ομιλίας.
↑ Sozialistische Klassiker, αγγλική μετάφραση της ομιλίας, ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου2006.
↑ «Πόσο πιο κοντινό και πιο φωτεινό θα βλέπαμε το μέλλον, αν άνθιζαν δυο, τρία, πολυάριθμα Βιετνάμ στην επιφάνεια της γης [...]», Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Κείμενα: "Μήνυμα στη Τρικοντινένταλ", Σύγχρονη Εποχή 1997, βλ. και αρχείο Τσε Γκεβάρα.
↑ βλ. Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Κείμενα, Σύγχρονη Εποχή 1997 και αρχείο Τσε Γκεβάρα.
↑ Αχμέντ Μπεν Μπέλα, Che as I knew him, Le Monde Diplomatique, ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου 2006.
↑ U.S. Army, "Memorandum of Understanding Concerning the Activation, Organization and Training of the 2d Ranger Battalion – Bolivian Army, 28 Απριλίου 1967, ανακτήθηκε 19 Ιουνίου2006.
↑ Σχετικά με την διαταγή για τη δολοφονία του έχουν υποστηριχθεί διαφορετικές απόψεις. Κατά μία εκδοχή αποφασίστηκε από τις ένοπλες δυνάμεις της Βολιβίας ενώ άλλες πηγές αναφέρονται σε διαταγή εκ μέρους της CIA. Θεωρείται ωστόσο πως ένας ηττημένος και αιχμάλωτος Γκεβάρα θα ήταν ενδεχομένως πιο χρήσιμος για την μυστική υπηρεσία των ΗΠΑ, άποψη που υποστηρίζουν και αναλυτές της CIA (βλ. Π.Ι. Τάιμπο σελ. 1085).
↑ Ορισμένες πηγές αναφέρουν πως ο Τεράν είχε πιεί προκειμένου να πάρει θάρρος και να εκτελέσει την εντολή της δολοφονίας. O λοχαγός του βολιβιανού στρατού, Γκάρι Πράδο, ανασκεύασε την εκδοχή αυτή, ισχυριζόμενος πως στον οικισμό δεν υπήρχε αρκετό αλκοόλ για τόσους στρατιώτες.
↑ Anderson, Jon Lee. Che Guevara: A Revolutionary Life, βλ. και Π.Ι. Τάιμπο, σελ. 922.
↑ Ernesto Che Guevara, "Diario (Bolivia)", ανακτήθηκε 26 Φεβρουαρίου 2006. Διαδικτυακή έκδοση του ημερολογίου στα ισπανικά και σε μορφή pdf.
↑ Σύμφωνα με τον Φιντέλ Κάστρο, αντίγραφα του ημερολογίου περιήλθαν στην κατοχή των Κουβανών από τον Αντόνιο Αργέδας, υπουργό Εσωτερικών της Βολιβίας, πρώην μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και πρώην πράκτορας της CIA (βλ. Π.Ι. Τάιμπο, σελ. 943).
Βιβλιογραφία
Φροϊλάν Γκονσάλες, Άδις Κουπούλ (μφ. Δέσποινα Μάρκου), CIA κατά Τσε, Σύγχρονη Εποχή, 1997
Ζαν Κορμιέ, Ίλδα Γκεβάρα Γκαδέα και Αλμπέρτο Γρανάδο Χιμένες, Τσε Γκεβάρα, Καστανιώτης 1995
Νταριέλ Αλαρκόν Ραμίρες, Οι επιζήσαντες σύντροφοι του Τσε, Καστανιώτης 1997
Νταριέλ Αλαρκόν Ραμίρες (μφ. Εύη Κεφαλά), Η ζωή και ο θάνατος της επανάστασης στην Κούβα. Αναμνήσεις ενός κουβανού στρατιώτη, εκδ. Επίκεντρο, 2002
Αλμπέρτο Γρανάδο (μφ. Μυρσίνη Γκανά), Ταξιδεύοντας με τον Che, Μεταίχμιο 2004
Πάκο Ιγνάσιο Ταΐμπο ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, Κέδρος 2005
Μάικ Γκονζάλες, Ο Τσε Γκεβάρα και η επανάσταση στην Κούβα, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο 2005
David Downing (μφ. Σοφία Σκουλικάρη), Τσε Γκεβάρα, εκδ. Σαββάλας 2003
Μάικλ Ράτνερ, Μάικλ Στίβεν Σμιθ (μφ. Μαριάννα Τζιαντζή), Ο Τσε Γκεβάρα και το FBI, εκδ. Μαύρη λίστα 1999
Κριστόφ Λοβινύ (μφ. Σοφία Σκουλικάρη), Τσε Γκεβάρα: Η φωτοβιογραφία, εκδ. Πατάκης 1998
Jon Lee Anderson, Che Guevara: A Revolutionary Life, New York: Grove Press, 1997. ISBN 0-8021-1600-0
Jorge G. Castañeda, Companero: The Life and Death of Che Guevara, Vintage 1998. ISBN 0-679-75940-9
Ημερολόγια και κείμενα του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Χριστίνα Πάντζου), Κείμενα, Σύγχρονη Εποχή, 1997
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Ευάγγελος Κεφαλλονίτης), Ημερολόγια μοτοσικλέτας, εκδ. Νέα Σύνορα, 2004
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Άπαντα, εκδ. Καρανάση, 1982
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Ντίνα Σιδέρη), Λατινοαμερικάνα, εκδ. Λιβάνη, 1994
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Κώστας Διαβολίτσης), Ο ανταρτοπόλεμος, εκδ. Άποψη 2005
Το 1965 πιστός στην νίκη της επανάστασης στην Κούβα έφυγε με στόχο την οργάνωση νέων επαναστατικών κινημάτων στο Κονγκό και αργότερα στην Βολιβία, όπου τραυματίστηκε, συνελήφθη και δολοφονήθηκε ενώ ήταν στο κρεβάτι.
Όπως και ο Μάο Τσετούνγκ, ο Ερνέστο Γκεβάρα ανάπτυξε θεωρίες πάνω στην στρατηγική και την τακτική του μοντέρνου ανταρτοπόλεμου και προσπάθησε να εφαρμόσει τις επαναστατικές του θεωρίες στην πράξη. Ο Γκεβάρα αποτέλεσε και αποτελεί σύμβολο για τα επαναστατικά & προοδευτικά κινήματα σε όλο τον κόσμο.
Παιδικά χρόνια και εφηβεία
Ο Ερνέστο Γκεβάρα γεννήθηκε στο Ροσάριο της Αργεντινής, γιος της Σέλια ντε λα Σέρνα και του Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς, το μεγαλύτερο από τα συνολικά πέντε παιδιά της οικογένειας. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό γέννησής του, γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928. Κατά τον βιογράφο του, Τζον Λι Άντερσον, η πραγματική ημερομηνία γέννησής του τοποθετείται νωρίτερα, στις 14 Μαΐου του ίδιου έτους. Η άποψη αυτή στηρίζεται σε μαρτυρία μίας αστρολόγου, στην οποία φέρεται να εξομολογήθηκε η μητέρα του πως ήταν ήδη τριών μηνών έγκυος όταν παντρεύτηκε τον Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς[2].
Η οικογένεια του ήταν μια από τις οικογένειες της αργεντινής ολιγαρχίας, με ισπανικές και ιρλανδικές καταβολές[3]. Παρόλα αυτά οι γονείς του νεαρού Ερνέστο δεν απέφευγαν καθόλου την επαφή με ανθρώπους χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων. Πολλά μέλη της ολιγαρχίας θεωρούσαν προκλητικό αυτό τον τρόπο ζωής επειδή το ζεύγος Γκεβάρα έδειχνε φανερά ότι σεβόταν και δεχόταν προοδευτικές ιδέες. O πατέρας του χαρακτηρίζεται ως τυχοδιώκτης, που εγκατέλειψε τις αρχικές του σπουδές αρχιτεκτονικής, προκειμένου να δραστηριοποιηθεί στον επιχειρηματικό χώρο, ενώ η μητέρα του υπήρξε ένθερμη καθολική που αργότερα όμως μεταστράφηκε στο φιλελευθερισμό της αριστεράς.
Ο Ερνέστο Γκεβάρα σε ηλικία τριών ετώνΟ Ερνέστο ήταν μόλις δύο ετών όταν διαπιστώθηκε ότι πάσχει από άσθμα. Η ασθένεια αυτή τον συνόδεψε όλη του τη ζωή και συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Αντί να προφυλάσσεται, προσπαθούσε να σκληραγωγηθεί μέσω του αθλητισμού. Σε ηλικία εννέα ετών, παρουσίασε βαριά επιπλοκή στο άσθμα που τον ταλαιπωρούσε και διαπιστώθηκε «σπαστικός βήχας». Εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του, δεν φοίτησε κανονικά στο σχολείο. Αρχικά, έμαθε να γράφει και να διαβάζει από την μητέρα του, ενώ αργότερα φοίτησε στο δημόσιο σχολείο ολοκληρώνοντας κανονικά μόνο τη δεύτερη και τρίτη τάξη, παρακολουθώντας τα μαθήματα των υπολοίπων όταν του επέτρεπε η υγεία του και μελετώντας κυρίως στο σπίτι.
Στην παιδική του παρέα υπήρχαν παιδιά από διάφορα κοινωνικά στρώματα της περιοχής. Ήδη τότε φανερώθηκε το χάρισμα και η κοινωνικότητα του Γκεβάρα, χαρίσματα τα οποία καλλιεργούσαν συνεχώς οι γονείς του. Ήταν πλέον καθημερινό το φαινόμενο να μπαινοβγαίνουν τα παιδιά της γειτονιάς και της περιοχής συνεχώς στο σπίτι των γονέων του. O Γκεβάρα ήταν παράλληλα σοβαρό και εσωστρεφές αγόρι, το οποίο από νωρίς άρχισε να ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία. Κατά την περίοδο της εφηβείας του, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ποίηση και ειδικότερα για το έργο του Πάμπλο Νερούδα[4], ενώ συγχρόνως έγραφε και ο ίδιος ποιήματα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα εκτείνονταν από κλασικά έργα του Τζακ Λόντον ή του Ιουλίου Βερν μέχρι πραγματείες του Σίγκμουντ Φρόυντ και του Μπέρτραντ Ράσελ. Σύμφωνα με τον πατέρα του, «όταν έγινε δώδεκα χρονών κατείχε μία παιδεία που αναλογούσε σε έναν νέο δεκαοκτώ ετών, ενώ η βιβλιοθήκη του ήταν γεμάτη από κάθε είδους βιβλία περιπέτειας και ταξιδιωτικά μυθιστορήματα»[5]. Σε μεγαλύτερη ηλικία, ανέπτυξε επίσης ενδιαφέρον για τη φωτογραφία.
To 1942 εγγράφηκε στο δημόσιο λύκειο Ντέαν Φούνες της Κόρδοβα. Οι σχολικοί του βαθμοί υπήρξαν πολύ καλοί στη λογοτεχνία, την ιστορία και τη φιλοσοφία, αλλά και πολύ κακοί στην αγγλική γλώσσα, τα μαθηματικά και τη φυσική ιστορία. Την ίδια περίοδο ξεκίνησε να συντάσσει ένα είδος φιλοσοφικού λεξικού, καταγράφοντας τα αναγνώσματά του ή κρατώντας σημειώσεις σχετικά με αυτά[6]. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο λύκειο, αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στον τομέα της εφαρμοσμένης μηχανικής. Γράφτηκε στη Σχολή Εφαρμοσμένης Μηχανικής του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες και για ένα διάστημα εργάστηκε στην κατασκευή δημοσίων έργων, κυρίως σε μικρές πόλεις. Η ασθένεια της γιαγιάς του, Άνας, η οποία είχε υποστεί εγκεφαλική αιμορραγία και κατόπιν ημιπληγία, τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την εργασία του προκειμένου να την φροντίσει κατά τις τελευταίες μέρες της ζωής της. Τόσο η δική της κατάσταση, που οδήγησε στο θάνατό της, όσο και η προσωπική του εμπειρία με το άσθμα τον επηρέασαν βαθιά, και πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του να ασχοληθεί τελικά με την ιατρική.
Το 1948 γράφτηκε στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1953, χωρίς όμως να ακολουθήσει την κλινική πρακτική που απαιτείτο προκειμένου να είναι σε θέση να εξασκήσει το επάγγελμα του γιατρού. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, στα τέλη του 1950, εξασφάλισε άδεια ώστε να εργαστεί ως νοσοκόμος σε εμπορικά πλοία του αργεντινού στόλου. Τους επόμενους μήνες πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια στην νότια και στην κεντρική Αμερική, στη διάρκεια των οποίων έζησε από κοντά της κοινωνικές συνθήκες στις λατινοαμερικανικές χώρες. Επηρεασμένος από τις εμπειρίες αυτές, άρχισε να ασχολείται όλο και περισσότερο με τα πολιτικά ζητήματα και τον Μαρξισμό.
Γουατεμάλα
Μετά την αποφοίτησή του από την ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στη Γουατεμάλα, με ενδιάμεσους σταθμούς τη Βολιβία, το Περού, τον Παναμά, την Κόστα Ρίκα, τη Νικαράγουα και το Ελ Σαλβαδόρ. Εκεί γνώρισε την Περουβιανή οικονομολόγο Ίλδα Γκαδέα, η οποία εργαζόταν στην κρατική υπηρεσία του Ινστιτούτου Προώθησης της Παραγωγής. Η Γκαδέα ήταν εξόριστη εξαιτίας της συμμετοχής της στη Λαϊκή Επαναστατική Αμερικανική Συμμαχία (American Popular Revolutionary Alliance, APRA) του Περού, και διέθετε γνωριμίες με πολιτικά πρόσωπα. Με τη βοήθειά της, ο Γκεβάρα ήρθε σε επαφή με ένα ευρύ κύκλο εξόριστων και αριστερών διανοουμένων. Κατά το δεύτερο μήνα της παραμονής του στη χώρα, και ενώ η πολιτική της κατάσταση εντεινόταν λόγω των μεταρρυθμίσεων του φιλελεύθερου λαϊκού καθεστώτος του προέδρου Χάκομπο Άρμπενς (Jacobo Albenz Guzmán), ο Γκεβάρα πραγματοποίησε τις πρώτες του επαφές με πολιτικούς της κυβέρνησης. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1954 ανέφερε σε επιστολή του προς τη θεία του πως είχε λάβει οριστικά θέση υπέρ της κυβέρνησης της Γουατεμάλας, επιλέγοντας το κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα (Partido Guatemalteco de Trabajo) και σχετιζόμενος με άλλους αριστερούς διανοούμενους. Στα τέλη του ίδιου μήνα, κατέγραψε επίσης την πολύ κακή οικονομική του κατάσταση.
Για ένα σύντομο διάστημα, ο Γκεβάρα εγκατέλειψε τη Γουατεμάλα και μετέβη στο Ελ Σαλβαδόρ, προκειμένου να ανανεώσει τη βίζα παραμονής του. Λίγο μετά την επιστροφή του, επιχειρήθηκε από τη CIA ένοπλη δράση, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Κάρλος Καστίγιο Άρμας, για την ανατροπή της κυβέρνησης του Άρμπενς και με αφορμή την άφιξη ενός πλοίου με όπλα από την Τσεχοσλοβακία[7][8]. Ο Γκεβάρα συμμετείχε στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κομμουνιστικής νεολαίας που αντιστάθηκε, αλλά παρά τη διάθεσή του να αγωνιστεί στο μέτωπο, κατετάγη τελικά ως γιατρός. Στις 27 Ιουνίου, ο Άρμπενς ανακοίνωσε την παραίτησή του και αναζήτησε άσυλο στη μεξικανική πρεσβεία. Ο Γκεβάρα, επίσης καταζητούμενος του νέου καθεστώτος, αναζήτησε άσυλο στην πρεσβεία της Αργεντινής κατόπιν προτροπής του φίλου του, Σάντσες Τοράνσο. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Γουατεμάλα σημάδεψαν βαθιά τον Γκεβάρα και η εμπειρία που αποκόμισε στη χώρα χαρακτηρίζεται ως σημείο πολιτικής καμπής για τον ίδιο.
Επανάσταση στην Κούβα
Ο Τσε Γκεβάρα στη Σιέρρα Μαέστρα, 1958Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1954, ο Γκεβάρα ταξίδεψε στο Μεξικό, που αποτελούσε κοινό προορισμό εξόριστων Λατινοαμερικανών, από χώρες όπως το Πουέρτο Ρίκο, το Περού, η Βενεζουέλα, η Γουατεμάλα και η Κούβα. Στην πόλη του Μεξικού, συνάντησε τον Κουβανό εξόριστο Νίκο Λόπες, γνώριμό του από την περίοδο της παραμονής του στη Γουατεμάλα, ενώ επανασυνδέθηκε και με την Ίλδα Γκαδέα. Προκειμένου να συντηρείται οικονομικά, εργάστηκε ως γιατρός και ως φωτογράφος, εν μέσω πολλαπλών επαγγελματικών κρίσεων και οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπισε κατά διαστήματα. Το καλοκαίρι του 1955, ήρθε σε επαφή με τον αδελφό του Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ, από τον οποίο πληροφορήθηκε την επικείμενη άφιξη του Κάστρο στο Μεξικό. Στις αρχές Ιουλίου του 1955[9], o Γκεβάρα συνάντησε για πρώτη φορά τον Φιντέλ Κάστρο, o οποίος ήταν αρχηγός των "Moνκαντίστας", και είχε καταφύγει στο Μεξικό μετά την αποφυλάκισή του, αποτέλεσμα της χάρης που του δόθηκε από τον Μπατίστα. Την πρώτη συνεύρεσή τους ακολούθησαν πολυάριθμες συναντήσεις και συζητήσεις γύρω από την πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική και το ενδεχόμενο της οργάνωσης μίας επανάστασης ενάντια στη δικτατορία του Μπατίστα. Την ίδια περίπου περίοδο, η Γκαδέα του ανακοίνωσε πως ήταν έγκυος και ο Γκεβάρα της πρότεινε γάμο, ο οποίος τελέστηκε τελικά στις 18 Αυγούστου 1955, στο ληξιαρχείο του μεξικανικού χωριού Τεποτσοτλάν.
Πεπεισμένος πως ο Κάστρο είχε τις προϋποθέσεις να αποτελέσει ένα χαρισματικό ηγέτη της κουβανικής επανάστασης[10], ο Γκεβάρα συμμετείχε στο κίνημα της 26ης Ιουλίου (ισπ. Movimiento 26 de Julio, M-26-7), με στόχο την ένοπλη δράση για την ανατροπή του κουβανικού καθεστώτος. Ο Γκεβάρα συμφώνησε να τους συνοδεύσει με την ιδιότητα του γιατρού, ωστόσο έλαβε κανονικά μέρος στην στρατιωτική εκπαίδευση των ανταρτών, το βασικό στάδιο της οποίας ξεκίνησε στις αρχές του 1956, υπό τις οδηγίες του Μεξικανού παλαιστή Αρσάνιο Βαγένας σε ζητήματα εκγύμνασης και αυτοάμυνας, καθώς και του πρώην συνταγματάρχη του Ισπανικού Δημοκρατικού Στρατού, Αλπέρτο Μπάγιο. Στα απομνημονεύματα του Μπάγιο, πληροφορούμαστε πως ο Γκεβάρα επέδειξε μεγάλη θέληση κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, αποτελώντας τον καλύτερο μαθητή του. Την ίδια περίοδο, θεωρείται πιθανό πως απέκτησε το παρωνύμιο Τσε (Che), εξαιτίας της συχνής χρήσης της λέξης che (φίλος ή και επιφώνημα: Ε εσύ!) που έκανε ο ίδιος μιλώντας, έκφραση που αν και είχε εισαχθεί στη γλώσσα των Αργεντινών, φαινόταν αστεία στους Κουβανούς.
Στις 25 Νοεμβρίου του 1956, 82 επαναστάτες, μεταξύ αυτών και ο Τσε Γκεβάρα, ταξίδεψαν με το πλοιάριο Granma, από τον ποταμό Τούξπαν του Mεξικoύ με προορισμό την Κούβα, στην οποία έφθασαν τελικά στις 2 Δεκεμβρίου. Κατά την απόβασή τους, δέχθηκαν επίθεση από τα στρατεύματα του καθεστώτος, από την οποία επέζησαν 15-20 αντάρτες που κατάφεραν να ανασυνταχθούν και να καταφύγουν στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα. Με σημείο εκκίνησης την επίθεση αυτή, ο ρόλος του Τσε Γκεβάρα στον ανταρτοπόλεμο διαφοροποιήθηκε σταδιακά, αντιλαμβανόμενος o ίδιος όλο και λιγότερο ως μοναδικό καθήκον του την ιατρική συμπαράσταση, και λαμβάνοντας ενεργό μέρος στις ένοπλες δραστηριότητες τον επαναστατών. Η αποφασιστικότητά του και οι ικανότητες του, σύντομα οδήγησαν στην άνοδό του στην ιεραρχία του αντάρτικου σώματος, κερδίζοντας το σεβασμό των υπολοίπων ανταρτών, χωρίς να απουσιάζει και το αίσθημα του φόβου που προκαλούσε ενίοτε η σκληρότητά του, υπεύθυνος ο ίδιος για εκτελέσεις ανταρτών που λειτουργούσαν ως πληροφοριοδότες του κουβανικού καθεστώτος[11]. Υπήρξε ο πρώτος αντάρτης, στον οποίο δόθηκε το αξίωμα του Κομαντάντε του Επαναστατικού Στρατού της Κούβας, στις 21 Ιουλίου 1957. Αν και μέχρι τότε αποτελούσε έναν απλό οπλίτη, χωρίς να έχει διακριθεί ιδιαιτέρως σε στρατιωτικό επίπεδο αλλά έχοντας επιδείξει γενναιότητα και αρχηγικές δεξιότητες, ο Κάστρο του εμπιστεύτηκε την ηγεσία της Δεύτερης Φάλαγγας του αντάρτικου στρατού (για λόγους παραλλαγής έφερε τον αριθμό 4), έχοντας έτσι μόνο τον Κομαντάντε εν Σέφε Φιντέλ Κάστρο ως ανώτερό του[12].
Η μεγαλύτερη ίσως στρατιωτική επιτυχία του Τσε Γκεβάρα υπήρξε η κατάκτηση της Σάντα Κλάρα στις 29 Δεκεμβρίου 1958, μία καθοριστική στιγμή στην ιστορία της κουβανικής επανάστασης. Είχαν προηγηθεί δύο χρόνια ανταρτοπολέμου στην Σιέρρα Μαέστρα εναντίον του πολύ μεγαλύτερου στρατού του Μπατίστα, o οποίος δεχόταν και την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Με την κατάκτηση της Σάντα Κλάρα, ο δρόμος για την πρωτεύουσα Αβάνα ήταν πλέον ελεύθερος και την 1η Ιανουαρίου του 1959, ο δικτάτορας Μπατίστα εγκατέλειψε την Κούβα, με προορισμό την Δομινικανή Δημοκρατία. Την μάχη στη Σάντα Κλάρα ακολούθησαν και άλλες σημαντικές πολεμικές συγκρούσεις, πριν την τελική επικράτηση των ανταρτών.
Μέλος της κυβέρνησης της Κούβας
Φωτογραφία του Τσε Γκεβάρα την περίοδο που ήταν υπουργός βιομηχανίαςΜετά την επιτυχία του αντάρτικου στρατού και κατά τους πρώτους μήνες της κατάληψης της εξουσίας, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε διοικητής του φρουρίου Λα Καμπάνια, με αρμοδιότητα να εξετάζει τις εφέσεις των υποθέσεων των δύο Επαναστατικών Δικαστηρίων (Tribunales Revolucionarios, TR) που λειτουργούσαν δικάζοντας στρατιωτικούς και αστυνομικούς ή πολίτες. Στις 7 Φεβρουαρίου 1959, ψηφίστηκε ένα διάταγμα μέσω του οποίου αποκτούσαν την κουβανική υπηκοότητα όλοι οι αλλοδαποί διοικητές του αντάρτικου στρατού. Ο νόμος αυτός, επρόκειτο εμφανώς να εφαρμοστεί αποκλειστικά στην περίπτωση του Τσε Γκεβάρα, αποτελώντας ένα είδος φόρου τιμής και αναγνώρισης στο πρόσωπό του και τη συμβολή του στην κουβανική επανάσταση.
Μαζί με τους Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ Κάστρο και Καμίλο Σιενφουέγος, αποτέλεσε μετά την επανάσταση σημαντικό μέλος της νέας κουβανικής κυβέρνησης, η οποία σύντομα ξεκίνησε να πραγματοποιεί ριζικές μεταρρυθμίσεις, καθιερώνοντας για παράδειγμα δωρεάν σύστημα υγείας, όπως και ένα εκπαιδευτικό σύστημα που εξασφάλιζε και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα (μέχρι τότε κυρίως αναλφάβητα) σχολική μόρφωση. Στην κυβέρνηση, ο Γκεβάρα υποστήριξε περισσότερο τις κομμουνιστικές ιδέες απ' όσο ο Φιντέλ Κάστρο. Αν και ήταν ένθερμος υποστηρικτής μίας ριζικής αγροτικής μεταρρύθμισης στη χώρα, χαρακτήρισε τον πρώτο σχετικό νόμο της κυβέρνησης ως μετριοπαθή, «που δεν αποτολμούσε να υπεισέλθει στα ουσιαστικότερα ζητήματα, όπως ήταν η κατάργηση της μεγάλης γαιοκτησίας». Στις 7 Οκτωβρίου, ο Κάστρο του ανέθεσε την αρχηγία του Τομέα Βιομηχανίας του Εθνικού Ινστιτούτου της Αγροτικής Μεταρρύθμισης (Insituto Nacional de la Reforma Agragia, INRA), ρόλος που προστέθηκε στα καθήκοντά του ως διοικητής της Λα Καμπάνια αλλά και αρχηγός του Τμήματος Εκπαίδευσης των Ενόπλων Δυνάμεων. Για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του έργου του, ο Γκεβάρα απευθύνθηκε στον οικονομολόγο Σαλβαδόρ Βιλασέκα, ξεκινώντας μαζί του μία σειρά από μαθήματα ανώτερων μαθηματικών.
Στην ακμή της πολιτικής του δραστηριότητας ως μέλος της κυβέρνησης, ο Τσε διορίστηκε διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Κούβας, στις 26 Νοεμβρίου 1959, διατηρώντας παράλληλα την ευθύνη για το τμήμα βιομηχανίας του INRA και την πολιτιστική επιμόρφωση του στρατού. Ανάμεσα στις πρώτες του ενέργειες, ήταν μία σειρά μέτρων με στόχο τον έλεγχο του αποθέματος συναλλάγματος, καθώς και η ρευστοποίηση των τραπεζών του καθεστώτος του Μπατίστα. Στα τέλη του έτους, και ενώ οι τράπεζες των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν ήδη αναστείλει τις πιστώσεις των εισαγωγών, άρχισε να διερευνά, σε συνεργασία με τον Φιντέλ Κάστρο και άλλους κομμουνιστές ηγέτες, το ενδεχόμενο της σοβιετικής στήριξης. Το Φεβρουάριο του 1960, υποδέχθηκε τον Αναστάς Μικογιάν, μέλος του πολιτικού γραφείου του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης και ένθερμο υποστηρικτή της προσέγγισης με την Κούβα, όπως άλλωστε ήταν αρχικά και ο ίδιος ο Τσε. Το επόμενο διάστημα, εντάθηκε η αντιπαράθεση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της κουβανικής κυβέρνησης, ενώ στις 13 Οκτωβρίου κηρύχθηκε εμπάργκο σε όλα τα εμπορεύματα με προορισμό την Κούβα, αποκλείοντας τη χώρα από κάθε οικονομική δραστηριότητα. Μία εβδομάδα αργότερα, ο Τσε Γκεβάρα σχολίασε τον αποκλεισμό, αναφερόμενος σε ελλείψεις που δεν θα ήταν δυνατό να καλυφθούν, αλλά και εκφράζοντας αισιοδοξία για την πορεία της κρατικοποιημένης πλέον βιομηχανίας. Παράλληλα, έκανε γνωστό πως δεν ήταν πλέον πρόεδρος της τράπεζας, αναλαμβάνοντας νέα καθήκοντα.
Ο Τσε Γκεβάρα πραγματοποιώντας εθελοντική εργασία σε φυτείες ζάχαρης.Στα τέλη Οκτωβρίου του 1960, συμμετείχε ως επικεφαλής μίας διπλωματικής αποστολής, με στόχο την εξασφάλιση της στήριξης του σοβιετικού μπλοκ, με τις κύριες διαπραγματεύσεις να πραγματοποιούνται στη Σοβιετική Ένωση. Συναντήθηκε με τον Χρουτσόφ στη Μόσχα ενώ αργότερα επισκέφτηκε το Πεκίνο όπου συνάντησε τον Μάο Τσετούνγκ και έγινε γενικά θερμά δεκτός. H περιοδεία του περιλάμβανε ακόμα την Κορέα και τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. H αποστολή εξασφάλισε τελικά ευνοϊκές συμφωνίες, για την εξαγωγή τεσσάρων εκατομμυρίων τόνων ζάχαρης, σε τιμή υψηλότερη από εκείνη της παγκόσμιας αγοράς, εξασφαλίζοντας παράλληλα τον εφοδιασμό της Κούβας με πετρέλαιο και αγορές βιομηχανικών μονάδων με ευέλικτες πιστώσεις. Στις 23 Φεβρουαρίου 1961 διορίστηκε υπουργός του νεοσύστατου Υπουργείου Βιομηχανίας της Κούβας, σκοπός του οποίου ήταν η οργάνωση των πολυάριθμων βιομηχανικών μονάδων που είχαν αποκτηθεί, καθώς και των κρατικοποιημένων επιχειρήσεων που υπάγονταν στο Τμήμα Βιομηχανίας του INRA.
Τον Απρίλιο του 1961, κατά τη διάρκεια της αμερικανικής εισβολής του Κόλπου των Χοίρων, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε επικεφαλής των κουβανικών στρατευμάτων που θα υπερασπίζονταν την επαρχία Πινάρ ντελ Ρίο, όπου σύμφωνα με ενδείξεις των μυστικών υπηρεσιών, αναμενόταν η πρώτη επίθεση. Χάρη στην αποτελεσματική αντίδραση της κουβανικής αεροπορίας και την αντίσταση της πολιτοφυλακής, η αμερικανική εισβολή απέτυχε, ενώ το στράτευμα του Γκεβάρα παρέμεινε σε αμυντική διάταξη και ανενεργό, καθώς η συγκέντρωση αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων κοντά στο Πινάρ ντελ Ρίο αποτέλεσε τελικά προσπάθεια αντιπερισπασμού.
Συνεχίζοντας το έργο του ως υπουργός βιομηχανίας, επεδίωξε να προωθήσει την ταχεία εκβιομηχάνιση της χώρας, πρόγραμμα που υπήρξε όμως πρόωρο, αντιμετωπίζοντας πολλές δυσκολίες στην εφαρμογή του και καταλήγοντας σε αποτυχία[14]. Τον Αύγουστο του 1961 συμμετείχε στις συνεδριάσεις της ολομέλειας του Διαμερικανικού Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου, καταψηφίζοντας το δεκαετές σχέδιο του Τζον Φ. Κένεντι «Συμμαχία για την Πρόοδο» (Alliance for Progress), το οποίο χαρακτήριζε ως μία προσπάθεια αναχαίτισης των επαναστατικών κινημάτων στη Λατινική Αμερική και κατασκεύασμα κατά της Κούβας. Την ίδια περίπου περίοδο, διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην απόφαση εγκατάστασης σοβιετικών πυραύλων στο έδαφος της Κούβας, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο από τις μυστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών, οδηγώντας τελικά στην Κρίση των πυραύλων, τον Οκτώβριο του 1962.
Σε ότι αφορά την οικονομική πολιτική, ο Τσε Γκεβάρα ήταν αντίθετος στην αντιγραφή του σοβιετικού οικονομικού μοντέλου της «οικονομικής αυτοδιαχείρισης», καθώς θεωρούσε πως οι ιδιαίτερες συνθήκες της Κούβας απαιτούσαν διαφορετικές πρακτικές και υπερασπιζόταν το συγκεντρωτισμό στον τομέα της βιομηχανίας.
Απομάκρυνση από την Κούβα
Ο Τσε Γκεβάρα στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ
(Νέα Υόρκη - 11 Δεκεμβρίου 1964)Στις 11 Δεκεμβρίου του 1964 εκπροσώπησε την Κούβα στη Συνδιάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών[15]. Στην ομιλία του ξεχωρίζει η έντονη διαμαρτυρία του ενάντια στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και τις λατινοαμερικανικές δικτατορίες, η συμπαράταξή του στο θέμα του πυρηνικού αφοπλισμού και το ειρηνευτικό σχέδιο που προτείνει για την Καραϊβική. Λίγες ημέρες αργότερα, ξεκίνησε μία τρίμηνη διεθνή περιοδεία, κατά την οποία επισκέφτηκε την Αλγερία, την Κίνα, τη Γκάνα, τη Γουινέα, το Μάλι, το Κονγκό, την Τανζανία, με μικρές στάσεις στο Παρίσι, την Ιρλανδία και την Πράγα. Στις 24 Φεβρουαρίου, έλαβε μέρος στη διάσκεψη του δεύτερου Οικονομικού Σεμιναρίου Αφροασιατικής Αλληλεγγύης, πραγματοποιώντας την τελευταία δημόσια παρουσία στο διεθνές προσκήνιο. Η ομιλία του προκάλεσε αρκετές εντάσεις στο σοβιετικό μπλοκ, δηλώνοντας πως οι σοσιαλιστικές χώρες όφειλαν να επωμιστούν το κόστος των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων[16], ενώ θεωρείται πιθανό πως προκάλεσε επίσης ρήξη στη σχέση του με τον Κάστρο, αν και δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά στα απομνημονεύματα του ίδιου του Γκεβάρα. Τον Μάρτιο του 1964, επέστρεψε στην Αβάνα.
Οι διαφορές του με τον Κάστρο σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Κούβας με την Σοβιετική Ένωση ή την οικονομική πολιτική πιθανώς συνέβαλαν στην απόφαση του Τσε να εγκαταλείψει την Κούβα, σκοπεύοντας να μεταφέρει την επανάσταση σε όλον τον κόσμο[17]. Την 1η Απριλίου συνέταξε το αποχαιρετιστήριο γράμμα του προς τον Φιντέλ Κάστρο[18].
Κονγκό
O Τσε Γκεβάρα στη βάση της Λουλουαμπούργκ, αναλύοντας τακτικές του αντάρτικου πόλεμου (Κονγκό, 1965).Πρώτος σταθμός του Τσε Γκεβάρα, μετά τη φυγή του από την Κούβα υπήρξε το Κονγκό (σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό), ενισχύοντας και βοηθώντας οργανωτικά τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Μαζί με τον δεύτερο στην ιεραρχία Βικτόρ Ντρέκε και δώδεκα ακόμα Κουβανούς πολεμιστές, έφθασε εκεί στις 24 Απριλίου του 1965, ενώ λίγο αργότερα ακολούθησαν και άλλοι Κουβανοί, συνθέτοντας συνολικά μία φάλαγγα με περισσότερα από εκατό μέλη. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Αλγερίας εκείνη την περίοδο και φίλο του, Αχμέντ Μπεν Μπέλα, «η κατάσταση που κυριαρχούσε στην Αφρική, η οποία φαινόταν να διαθέτει μεγάλη δυναμική για μία επανάσταση, οδήγησε τον Τσε στο συμπέρασμα πως η Αφρική αποτελούσε τον αδύναμο κρίκο του ιμπεριαλισμού. Ήταν λοιπόν στην Αφρική που αποφάσιζε να αφιερώσει τις προσπάθειές του».[19]. Η έλλειψη οργάνωσης και συνοχής των κονγκολέζικων δυνάμεων καταγράφεται στα ημερολόγια του Τσε Γκεβάρα ως ο κύριος λόγος της αποτυχίας της επανάστασης.
Στα τέλη του έτους, εγκατέλειψε το Κονγκό, μαζί με τους επιζώντες της κουβανικής ομάδας (έξι μέλη της είχαν πεθάνει σε μάχη) και πέρασε τους επόμενους έξι μήνες στο Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας. Στο διάστημα αυτό, ολοκλήρωσε μία σειρά χειρόγραφων σημειώσεων σχετικά με την εμπειρία του στο Κονγκό, ενώ εργάστηκε επίσης πάνω σε δύο ακόμα βιβλία, φιλοσοφικών και οικονομικών σημειώσεων. Το Φεβρουάριο του 1966 ταξίδεψε μεταμφιεσμένος και με πλαστό διαβατήριο, με προορισμό την Πράγα. Εκεί άρχισε να επεξεργάζεται την ιδέα ενός νέου αντάρτικου στη Λατινική Αμερική, με αρχικό στόχο το Περού και αργότερα εστιάζοντας στη Βολιβία.
Βολιβία
Ο Τσε Γκεβάρα αιχμάλωτος, δίπλα στον Φέλιξ Ροντρίγκες (Βολιβία, 1967)Μετά από μία σύντομη παραμονή στην Αβάνα, ο Γκεβάρα εγκαταστάθηκε στην Βολιβία και ειδικότερα στην ορεινή περιοχή Νιανκαουασού (Ñancahuazú), όπου επρόκειτο να οργανωθεί ο πυρήνας του αντάρτικου στρατού, του οποίου τα μέλη είχαν εκπαιδευτεί νωρίτερα στην Κούβα. Ο Τσε κατέγραψε τα βιώματά του εκείνο το διάστημα, στον ελεύθερο χρόνο που διέθετε, κρατώντας τις σημειώσεις που αργότερα εκδόθηκαν σε βιβλίο. Οι συγκρούσεις με τον βολιβιανό στρατό ήταν τακτικές. O Τσε Γκεβάρα και οι αντάρτες του δεν κατάφεραν να προσελκύσουν τους φτωχούς Βολιβιανούς αγρότες και η προσπάθειά του να φέρει την επανάσταση και στην Βολιβία κατέληξε σε αποτυχία. Ένας σημαντικός λόγος για την αποτυχία αυτή ήταν το γεγονός ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βολιβίας δεν τον υποστήριξε στην προσπάθειά του. Επιπλέον, ιδιαίτερης σημασίας υπήρξε και η ενίσχυση του βολιβιανού στρατού από τις Ηνωμένες Πολιτείες[20].
Στις 8 Οκτωβρίου, η ομάδα των ανταρτών καθοδηγούμενη από τον Τσε Γκεβάρα, περικυκλώθηκε. Κατά τη διάρκεια της τελικής μάχης, στην περιοχή του φαραγγιού του Τσούρο, η ομάδα αναγκάστηκε να διασκορπιστεί και ο Γκεβάρα τραυματίστηκε στη δεξιά κνήμη, ενώ συγχρόνως το όπλο του αχρηστεύτηκε από έναν πυροβολισμό. Τελικά συνελήφθη και αργότερα μεταφέρθηκε στον πλησιέστερο οικισμό Λα Χιγκέρα. Την καταδίωξη του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία παρακολουθούσε επίσης η CIA, με επικεφαλής τον πράκτορα Φέλιξ Ροντρίγκεζ (Félix Rodríguez), ο οποίος μετέφερε την πληροφορία της σύλληψής του στο αρχηγείο της υπηρεσίας του και σύντομα μετέβη ο ίδιος στη Λα Χιγκέρα.
Μετά από μερικές ανακρίσεις στο σχολείο του χωριού, ο αιχμάλωτος Γκεβάρα δολοφονήθηκε[21], στις 9 Οκτωβρίου 1967, από τον υπαξιωματικό του βολιβιανού στρατού Μάριο Τεράν (Mario Terán). Ο συγκεκριμένος αρχικά δίστασε να εκτελέσει την εντολή για τη δολοφονία του[22] αλλά τελικά πυροβόλησε τον αιχμάλωτο, ο οποίος φέρεται να του είπε «Ήρθατε να με σκοτώσετε. Ρίξε, δειλέ, έναν άντρα θα σκοτώσεις»[23]. Ο θάνατός του σημειώθηκε λίγο μετά τη 1.00 το μεσημέρι. Στην Κούβα, ο Φιντέλ Κάστρο κράτησε αρχικά επιφυλακτική στάση απέναντι στην είδηση του θανάτου του, ωστόσο στις 15 Οκτωβρίου, αποδέχτηκε το γεγονός, μετά από την εμφάνιση φωτογραφικών αποδείξεων.
Το πτώμα του Γκεβάρα μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Σαν Χοσέ ντε Μάλτα όπου έγινε και νεκροψία, στο πρακτικό της οποίας καταγράφτηκαν συνολικά εννέα πληγές που είχαν προκληθεί από σφαίρες. Σύμφωνα με τη νεκροψία, ο θάνατός του προκλήθηκε από τα τραύματα που έφερε στο θώρακα και την αιμορραγία. Το πτώμα του έπρεπε για τους στρατιωτικούς να χαθεί δίχως κανένα ίχνος και θάφτηκε κρυφά κοντά στο αεροδρόμιο, 30 χλμ. από την Λα Χιγκέρα. Νωρίτερα, στο νοσοκομείο, είχαν κοπεί τα χέρια του, τα οποία διατηρήθηκαν σε φορμόλη προκειμένου να γίνει αργότερα η οριστική αναγνώρισή του. Το πτώμα του έμεινε στον μυστικό του τάφο μέχρι που ανακαλύφθηκε στις 12 Ιουλίου 1997 στο Βαγιεγκράντε της Βολιβίας. Αφού μεταφέρθηκε στην Κούβα, κηδεύτηκε στη Σάντα Κλάρα, την πόλη που ο ίδιος είχε κατακτήσει το 1958 ανοίγοντας το δρόμο για την τελική νίκη του Κάστρο.
Ανάμεσα στα αντικείμενα του Τσε Γκεβάρα που διέθεταν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους διώκτες του, ανήκε και το ημερολόγιό του, στο οποίο καταγράφονταν τα γεγονότα που σχετίζονταν με τη δράση του αντάρτικου σώματος στο έδαφος της Βολιβίας[24]. Η πρώτη καταχώρηση σε αυτό έγινε στις 7 Νοεμβρίου του 1966, λίγο καιρό μετά την εγκατάσταση του Τσε Γκεβάρα στην περιοχή Νιανκαουασού, ενώ η τελευταία καταγραφή σημειώθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1967, μία ημέρα πριν την σύλληψή του. Στο ημερολόγιο αναφέρεται πώς οι αντάρτες αναγκάστηκαν να προβούν σε επιχειρήσεις πρόωρα, εξαιτίας της ανακάλυψής τους από τον βολιβιανό στρατό, όπως και οι λόγοι για τους οποίος ο Γκεβάρα αποφάσισε να διαχωριστεί η φάλαγγα σε δύο μονάδες, χωρίς να καταφέρουν έκτοτε να έρθουν σε επαφή, περιγράφοντας συνολικά τα αίτια της αποτυχίας του αντάρτικου στρατού. Το ημερολόγιο τυπώθηκε μετά από ελέγχους της γνησιότητάς του, στις 22 Ιουνίου 1968 στην Κούβα[25]. Η διανομή του έγινε δωρεάν και συγχρόνως δημοσιεύτηκε σε άλλα έντυπα ανά τον κόσμο.
Σημειώσεις
↑ Ενώ η 14 Ιουνίου, 1928 είναι η επίσημη ημερομηνία γέννησης του Γκεβάρα, είναι πιθανό να μην είναι η πραγματική. Η επίσημη ιστορία λέει πως ήταν βρέφος 8 μηνών που συνελήφθη αμέσως μετά το γάμο των γονιών του. Ωστόσο, άλλες πηγές συστήνουν ότι είχε γεννηθεί νωρίτερα (πιο πιθανή ημερομηνία είναι η 14 Μαΐου) και ότι η μητέρα του ήταν ήδη έγκυος τη στιγμή του γάμου της.
↑ 2,0 2,1 Jon Lee Anderson, Che Guevara: A Revolutionary Life. New York: Grove Press, 1997, σ. 3, 769. ISBN 0-8021-1600-0
↑ Το οικογενειακό δέντρο των Λιντς περιλαμβάνει Ιρλανδούς μετανάστες, που έκαναν την εμφάνισή τους στην Αργεντινή από τις αρχές του 18ου αιώνα. Η μητέρα του ήταν απόγονος του αξιωματούχου του Περού, Χοσέ ντε λα Σέρνα, ο οποίος ήταν βασκικής καταγωγής. O παππούς του, Χουάν Μαρτίν ντε λα Σέρνα, ήταν μέλος της Ριζοσπαστικής Πολιτικής Ένωσης (Union Cívic Radical), του πρώτου κόμματος με ευρεία λαϊκή βάση στην Αργεντινή. Για λεπτομέρειες του γενεαλογικού δέντρου του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα βλ. και Genealogy of Ernesto Guevara de la Serna.
↑ Ένα βιβλίο με ποιήματα του Νερούδα βρέθηκε στον υπνόσακο του Γκεβάρα μετά τη σύλληψή του στη Βολιβία. Κατά τον Τσε, το Κάντο Χενεράλ αποτελούσε το σπουδαιότερο έργο αμερικανικής ποίησης.
↑ Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, Κέδρος 2005, σελ. 33
↑ Από τα συνολικά επτά τετράδια που συνιστούν το λεξικό του Γκεβάρα, ένα είναι χαμένο και τα υπόλοιπα παραμένουν αδημοσίευτα.
↑ U.S. Department of State,"Foreign Relations, Guatemala, 1952-1954", ανακτήθηκε 5 Σεπτεμβρίου 2006.
↑ CIA.gov, αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA για το πραξικόπημα και την επιχείρηση PBSUCCESS. Βλ. επίσης Nick Cullather, Secret History: The Cia's Classified Account of Its Operations in Guatemala, 1952-1954, Stanford University Press, 1999, ISBN 080-473-311-2 και Stephen Schlesinger, Stephen Kinzer, Bitter Fruit: The Story of the American Coup in Guatemala, Harvard University David Rockefeller Center for Latin American Studies, 1999, ISBN 067-407-590-0.
↑ Δεν είναι απόλυτα βέβαιη η ημερομηνία της πρώτης συνάντησης του Τσε Γκεβάρα με τον Φιντέλ Κάστρο. Σύμφωνα με την Ίλδα Γκαδέα έγινε στις αρχές Ιουλίου, ενώ κατά τον ίδιο τον Κάστρο τον μήνα Ιούλιο ή Αύγουστο. Άλλες πηγές τοποθετούν τη συνάντηση το Σεπτέμβριο ή ακόμα και το Νοέμβριο. Κατά τον βιογράφο του, Π.Ι. Τάιμπο ΙΙ, είναι σχεδόν βέβαιο πως συναντήθηκαν τη δεύτερη εβδομάδα του Ιουλίου, διότι την τρίτη εβδομάδα ήταν μαζί σε εκδήλωση στο Τσαπουλτεπέκ (βλ. Π.Ι. Ταΐμπο ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, σελ. 970).
↑ Σε ένα ποίημα που συνέθεσε ο Τσε Γκεβάρα το 1955, γράφει για τον Φιντέλ Κάστρο: Εμπρός ας πάμε / φλεγόμενε προφήτη της αυγής / από κρυφά, άφραχτα μονοπάτια / να ελευθερώσουμε το πράσινο καϊμάν που τόσο αγαπάς (βλ. Π.Ι. Τάιμπο, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, σελ. 146).
↑ βλ. Anderson, σελ. 264, 269, 277, 279 και Ι.Π. Τάιμπο ΙΙ, σελ. 207, 230, 247.
↑ U. S. Central Intelligence Agency, "CIA Biographic Register on Ernesto 'Che' Guevara", ανακτήθηκε 6 Σεπτεμβρίου 2006.
↑ Η κουβανική υπηκοότητα του Τσε Γκεβάρα πιστοποιήθηκε τυπικά στις 26 Νοεμβρίου 1959, σύμφωνα με το δικαίωμα που αποκτούσε με βάση το νόμο
↑ Μία ανάλυση της CIA, χαρακτηρίζει το πρόγραμμα εκβιομηχάνισης του Τσε Γκεβάρα ως τη μεγαλύτερη αποτυχία του, που οδήγησε την κουβανική οικονομία στο χαμηλότερο επίπεδο μετά την ανάληψη της εξουσίας (βλ. The Fall of Che Guevara and the Changing Face of the Cuban Revolution, Intelligence Memorandum, CIA, 18 Οκτωβρίου1965, ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου 2006). O ίδιος ο Τσε Γκεβάρα ανέφερε σε συνέντευξή του σχετικά με την πολιτική του: «Ήταν ανοησία μας να βιαστούμε τόσο στο θέμα της εκβιομηχάνισης. Θελήσαμε να αντικαταστήσουμε ξαφνικά όλες τις εισαγωγές, δια της μεθόδου της παραγωγής ολοκληρωμένων προϊόντων [...] Δεν είδαμε τις τεράστιες περιπλοκές που θα επιφέρει η εισαγωγή των ενδιάμεσων προϊόντων.» (Π.Ι. Τάιμπο ΙΙ, σελ. 534). Από τις αρχές του 1964 ο ρυθμός εκβιομηχάνισης μειώθηκε ενώ μειώθηκαν οι επενδύσεις στη βιομηχανία δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στο γεωργικό τομέα.
↑ Ηχητικό απόσπασμα, απαιτεί RealPlayer και το κείμενο της ομιλίας.
↑ Sozialistische Klassiker, αγγλική μετάφραση της ομιλίας, ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου2006.
↑ «Πόσο πιο κοντινό και πιο φωτεινό θα βλέπαμε το μέλλον, αν άνθιζαν δυο, τρία, πολυάριθμα Βιετνάμ στην επιφάνεια της γης [...]», Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Κείμενα: "Μήνυμα στη Τρικοντινένταλ", Σύγχρονη Εποχή 1997, βλ. και αρχείο Τσε Γκεβάρα.
↑ βλ. Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Κείμενα, Σύγχρονη Εποχή 1997 και αρχείο Τσε Γκεβάρα.
↑ Αχμέντ Μπεν Μπέλα, Che as I knew him, Le Monde Diplomatique, ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου 2006.
↑ U.S. Army, "Memorandum of Understanding Concerning the Activation, Organization and Training of the 2d Ranger Battalion – Bolivian Army, 28 Απριλίου 1967, ανακτήθηκε 19 Ιουνίου2006.
↑ Σχετικά με την διαταγή για τη δολοφονία του έχουν υποστηριχθεί διαφορετικές απόψεις. Κατά μία εκδοχή αποφασίστηκε από τις ένοπλες δυνάμεις της Βολιβίας ενώ άλλες πηγές αναφέρονται σε διαταγή εκ μέρους της CIA. Θεωρείται ωστόσο πως ένας ηττημένος και αιχμάλωτος Γκεβάρα θα ήταν ενδεχομένως πιο χρήσιμος για την μυστική υπηρεσία των ΗΠΑ, άποψη που υποστηρίζουν και αναλυτές της CIA (βλ. Π.Ι. Τάιμπο σελ. 1085).
↑ Ορισμένες πηγές αναφέρουν πως ο Τεράν είχε πιεί προκειμένου να πάρει θάρρος και να εκτελέσει την εντολή της δολοφονίας. O λοχαγός του βολιβιανού στρατού, Γκάρι Πράδο, ανασκεύασε την εκδοχή αυτή, ισχυριζόμενος πως στον οικισμό δεν υπήρχε αρκετό αλκοόλ για τόσους στρατιώτες.
↑ Anderson, Jon Lee. Che Guevara: A Revolutionary Life, βλ. και Π.Ι. Τάιμπο, σελ. 922.
↑ Ernesto Che Guevara, "Diario (Bolivia)", ανακτήθηκε 26 Φεβρουαρίου 2006. Διαδικτυακή έκδοση του ημερολογίου στα ισπανικά και σε μορφή pdf.
↑ Σύμφωνα με τον Φιντέλ Κάστρο, αντίγραφα του ημερολογίου περιήλθαν στην κατοχή των Κουβανών από τον Αντόνιο Αργέδας, υπουργό Εσωτερικών της Βολιβίας, πρώην μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και πρώην πράκτορας της CIA (βλ. Π.Ι. Τάιμπο, σελ. 943).
Βιβλιογραφία
Φροϊλάν Γκονσάλες, Άδις Κουπούλ (μφ. Δέσποινα Μάρκου), CIA κατά Τσε, Σύγχρονη Εποχή, 1997
Ζαν Κορμιέ, Ίλδα Γκεβάρα Γκαδέα και Αλμπέρτο Γρανάδο Χιμένες, Τσε Γκεβάρα, Καστανιώτης 1995
Νταριέλ Αλαρκόν Ραμίρες, Οι επιζήσαντες σύντροφοι του Τσε, Καστανιώτης 1997
Νταριέλ Αλαρκόν Ραμίρες (μφ. Εύη Κεφαλά), Η ζωή και ο θάνατος της επανάστασης στην Κούβα. Αναμνήσεις ενός κουβανού στρατιώτη, εκδ. Επίκεντρο, 2002
Αλμπέρτο Γρανάδο (μφ. Μυρσίνη Γκανά), Ταξιδεύοντας με τον Che, Μεταίχμιο 2004
Πάκο Ιγνάσιο Ταΐμπο ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα: Γνωστός και ως Τσε, Κέδρος 2005
Μάικ Γκονζάλες, Ο Τσε Γκεβάρα και η επανάσταση στην Κούβα, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο 2005
David Downing (μφ. Σοφία Σκουλικάρη), Τσε Γκεβάρα, εκδ. Σαββάλας 2003
Μάικλ Ράτνερ, Μάικλ Στίβεν Σμιθ (μφ. Μαριάννα Τζιαντζή), Ο Τσε Γκεβάρα και το FBI, εκδ. Μαύρη λίστα 1999
Κριστόφ Λοβινύ (μφ. Σοφία Σκουλικάρη), Τσε Γκεβάρα: Η φωτοβιογραφία, εκδ. Πατάκης 1998
Jon Lee Anderson, Che Guevara: A Revolutionary Life, New York: Grove Press, 1997. ISBN 0-8021-1600-0
Jorge G. Castañeda, Companero: The Life and Death of Che Guevara, Vintage 1998. ISBN 0-679-75940-9
Ημερολόγια και κείμενα του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Χριστίνα Πάντζου), Κείμενα, Σύγχρονη Εποχή, 1997
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Ευάγγελος Κεφαλλονίτης), Ημερολόγια μοτοσικλέτας, εκδ. Νέα Σύνορα, 2004
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Άπαντα, εκδ. Καρανάση, 1982
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Ντίνα Σιδέρη), Λατινοαμερικάνα, εκδ. Λιβάνη, 1994
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (μφ. Κώστας Διαβολίτσης), Ο ανταρτοπόλεμος, εκδ. Άποψη 2005
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
Ο Γιάννης Ρίτσος (Μονεμβασιά 1 Μαΐου 1909-Αθήνα 11 Νοεμβρίου 1990) ήταν έλληνας ποιητής. Δημοσίευσε πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα μυθιστορήματα, τέσσερα θεατρικά έργα και μελέτες. Πολλές μεταφράσεις, χρονογραφήματα και άλλα δημοσιεύματα συμπληρώνουν το έργο του.
Το 1921 άρχισε να συνεργάζεται με τη «Διάπλαση των Παίδων». Συνεισέφερε επίσης ποιήματα στο φιλολογικό παράρτημα της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» του Πυρσού. Το 1934 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο «Τρακτέρ», ενώ ξεκίνησε να δημοσιεύει στο «Ριζοσπάστη» τη στήλη «Γράμματα για το Μέτωπο». Το 1935 κυκλοφορούν οι «Πυραμίδες», το 1936 ο «Επιτάφιος» και το 1937 «Το τραγούδι της αδελφής μου». Έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ενώ κατά το χρονικό διάστημα 1948-1952 εξορίστηκε σε διάφορα νησιά.
Συγκεκριμένα συλλαμβάνεται τον Ιούλιο του 1948 και εξορίζεται στη Λήμνο, κατοπιν στη Μακρόνησο (Μάης 1949) και το 1950 στον Άι Στράτη. Μετά την απελευθέρωση του τον Αύγουστο του 1952 έρχεται στην Αθήνα και προσχωρεί στην ΕΔΑ. Το 1954 παντρεύεται με την παιδίατρο Γαρυφαλιά (Φαλίτσα) Γεωργιάδη κι ένα χρόνο αργότερα γεννιέται η -μοναδική- κόρη τους Ελευθερία (Έρη). Το 1956, τον ίδιο χρόνο δηλαδή, τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος».
Το 1968 προτάθηκε για το βραβείο Νομπέλ . Το 1975 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1977 τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν για την ειρήνη.
Βραβεία
6 Δεκεμβρίου 1977. Ο πρόεδρος της Επιτροπής του Βραβείου Λένιν, Μπλοχίν απονέμει το δίπλωμα για την ειρήνη στον Γιάννη ΡίτσοΠρώτο Κρατικό Βραβείο ποίησης "Η Σονάτα του σεληνόφωτος" (1956)
Μέγα διεθνές βραβείο ποίησης (Βέλγιο, 1972)
Διεθνές βραβείο "Γκεόργκι Δημητρώφ" (Βουλγαρία, 1975)
Mέγα βραβείο ποίησης "Αλφρέ ντε Βινύ" (Γαλλία, 1975)
Διεθνές βραβείο "Αίτνα-Ταορμίνα" (Ιταλία, 1976)
Bραβείο "Λένιν" (ΕΣΣΔ, 1977)
Διεθνές βραβείο "Μποντέλο" (1978)
Εργογραφία
Ποιήματα«Τρακτέρ », (1934)
«Πυραμίδες», (1935)
«Επιτάφιος», (1936)
«Το τραγούδι της αδελφής μου», (1937)
«Εαρινή συμφωνία», (1938)
«Το εμβατήριο του ωκεανού», (1940)
«Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής», (1943)
«Δοκιμασία», (1943)
«Ο σύντροφός μας», (1945)
«Γειτονιές του κόσμου», (1949)
«Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», (1952)
«Αγρύπνια», (1954)
«Πρωινό άστρο», (1955)
«Η σονάτα του σεληνόφωτος», (1956)
«Χρονικό», (1957)
«Πέτρινος χρόνος», (1957)
«Αποχαιρετισμός», (1957)
«Υδρία », (1957)
«Χειμερινή διαύγεια», (1957)
«Οι γειτονιές του κόσμου», (1957)
«Η αρχιτεκτονική των δέντρων», (1958)
«Οταν έρχεται ο ξένος», (1958)
«Ανυπόταχτη πολιτεία», (1958)
«Οι γερόντισσες κ' η θάλασσα», (1959)
«Το παράθυρο», (1960)
«Η γέφυρα», (1960)
«Ο Μαύρος Αγιος», (1961)
«Το νεκρό σπίτι», (1962)
«Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού», (1962)
«Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες», (1963)
«12 ποιήματα για τον Καβάφη», (1963)
«Μαρτυρίες Α», (1963)
«Παιχνίδια τ'ουρανού και του νερού», (1964)
«Φιλοκτήτης», (1965)
«Ρωμιοσύνη», (1966)
«Ορέστης», (1966)
«Μαρτυρίες Β», (1966)
«Όστραβα», (1967)
«Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα», (1972)
«Η Ελένη», (1972)
«Χειρονομίες», (1972)
«Τέταρτη διάσταση», (1972)
«Η επιστροφή της Ιφιγένειας», (1972)
«Ισμήνη», (1972)
«Χρυσόθεμις», (1972)
«Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», (1973)
«Γκραγκάντα», (1973)
«Διάδρομος και σκάλα», (1973)
«Σεπτήρια και Δαφνηφόρια», (1973)
«Καπνισμένο τσουκάλι», (1974)
«Ο αφανισμός της Μήλος», (1974)
«Υμνος και θρήνος για την Κύπρο», (1974)
«Κωδωνοστάσιο», (1974)
«Χάρτινα », (1974)
«Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη», (1974)
«Η Κυρά των Αμπελιών», (1975)
«Η τελευταία προ Ανθρώπου Εκατονταετία», (1975)
«Τα επικαιρικά», (1975)
«Ημερολόγιο εξορίας», (1975)
«Μαντατοφόρες», (1975)
«Θυρωρείο», (1976)
«Το μακρινό», (1977)
«Το ρόπτρο
«Γραφή Τυφλού
«Τα ερωτικά
«Ανταποκρίσεις», (1987)
Συλλογές«Ποιήματα - Α τόμος», (1961)
«Ποιήματα - Β τόμος», (1961)
«12 ποιήματα για τον Καβάφη», (1963)
«Μαρτυρίες - Σειρά 1η», (1963)
«Ποιήματα - Γ τόμος», (1964)
«Μαρτυρίες - Σειρά 2η», (1966)
«Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», (1973)
«Ποιήματα - Δ τόμος», (1975)
Θεατρικά«Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα », (1942)
«Πέρα απ'τον ίσκιο των κυπαρισσιών», (1947)
«Τα ραβδιά των τυφλών», (1959)
«Ο λόφος με το συντριβάνι»
Μεταφράσεις
«Α.Μπλόκ: Οι δώδεκα», (1957)
«Ανθολογία Ρουμανικής ποίησης», (1961)
«Αττίλα Γιόζεφ: Ποιήματα», (1963)
«Μαγιακόφσκι: Ποιήματα», (1964)
«Ντόρας Γκαμπέ: Εγώ, η μητέρα μου και ο κόσμος», (1965)
«Ιλία 'Ερεμπουργκ: Το δέντρο», (1966)
«Ναζίμ Χικμέτ: Ποιήματα», (1966)
«Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών», (1966)
«Νικόλας Γκιλλιέν: Ο μεγάλος ζωολογικός κήπος», (1966)
«Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών», (1966)
«Α.Τολστόη : Η γκρινιάρα κατσίκα», (1976)
«Φ.Φαριάντ: Ονειρα με χαρταετούς και περιστέρια», (1988)
«Χο τσι Μινχ: Ημερολόγιο της φυλακής
Ταξιδιωτικά«Εντυπώσεις απο τη Σοβιετική Ενωση», (1956)
«Ιταλικό τρίπτυχο», (1982)
Μεταφράσεις του έργου του
Εκτεταμένη ποιητική απόδοση των έργων του Ρίτσου έχει εκδοθεί (δίγλωσση) στην περσική γλώσσα από τον Πέρση ποιητή Φερεϊντούν Φαριάντ, φίλο του Ρίτσου, που πήρε για την εργασία του αυτή το Ελληνικό Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης το 2006.
Το 1921 άρχισε να συνεργάζεται με τη «Διάπλαση των Παίδων». Συνεισέφερε επίσης ποιήματα στο φιλολογικό παράρτημα της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» του Πυρσού. Το 1934 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο «Τρακτέρ», ενώ ξεκίνησε να δημοσιεύει στο «Ριζοσπάστη» τη στήλη «Γράμματα για το Μέτωπο». Το 1935 κυκλοφορούν οι «Πυραμίδες», το 1936 ο «Επιτάφιος» και το 1937 «Το τραγούδι της αδελφής μου». Έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ενώ κατά το χρονικό διάστημα 1948-1952 εξορίστηκε σε διάφορα νησιά.
Συγκεκριμένα συλλαμβάνεται τον Ιούλιο του 1948 και εξορίζεται στη Λήμνο, κατοπιν στη Μακρόνησο (Μάης 1949) και το 1950 στον Άι Στράτη. Μετά την απελευθέρωση του τον Αύγουστο του 1952 έρχεται στην Αθήνα και προσχωρεί στην ΕΔΑ. Το 1954 παντρεύεται με την παιδίατρο Γαρυφαλιά (Φαλίτσα) Γεωργιάδη κι ένα χρόνο αργότερα γεννιέται η -μοναδική- κόρη τους Ελευθερία (Έρη). Το 1956, τον ίδιο χρόνο δηλαδή, τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος».
Το 1968 προτάθηκε για το βραβείο Νομπέλ . Το 1975 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1977 τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν για την ειρήνη.
Βραβεία
6 Δεκεμβρίου 1977. Ο πρόεδρος της Επιτροπής του Βραβείου Λένιν, Μπλοχίν απονέμει το δίπλωμα για την ειρήνη στον Γιάννη ΡίτσοΠρώτο Κρατικό Βραβείο ποίησης "Η Σονάτα του σεληνόφωτος" (1956)
Μέγα διεθνές βραβείο ποίησης (Βέλγιο, 1972)
Διεθνές βραβείο "Γκεόργκι Δημητρώφ" (Βουλγαρία, 1975)
Mέγα βραβείο ποίησης "Αλφρέ ντε Βινύ" (Γαλλία, 1975)
Διεθνές βραβείο "Αίτνα-Ταορμίνα" (Ιταλία, 1976)
Bραβείο "Λένιν" (ΕΣΣΔ, 1977)
Διεθνές βραβείο "Μποντέλο" (1978)
Εργογραφία
Ποιήματα«Τρακτέρ », (1934)
«Πυραμίδες», (1935)
«Επιτάφιος», (1936)
«Το τραγούδι της αδελφής μου», (1937)
«Εαρινή συμφωνία», (1938)
«Το εμβατήριο του ωκεανού», (1940)
«Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής», (1943)
«Δοκιμασία», (1943)
«Ο σύντροφός μας», (1945)
«Γειτονιές του κόσμου», (1949)
«Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», (1952)
«Αγρύπνια», (1954)
«Πρωινό άστρο», (1955)
«Η σονάτα του σεληνόφωτος», (1956)
«Χρονικό», (1957)
«Πέτρινος χρόνος», (1957)
«Αποχαιρετισμός», (1957)
«Υδρία », (1957)
«Χειμερινή διαύγεια», (1957)
«Οι γειτονιές του κόσμου», (1957)
«Η αρχιτεκτονική των δέντρων», (1958)
«Οταν έρχεται ο ξένος», (1958)
«Ανυπόταχτη πολιτεία», (1958)
«Οι γερόντισσες κ' η θάλασσα», (1959)
«Το παράθυρο», (1960)
«Η γέφυρα», (1960)
«Ο Μαύρος Αγιος», (1961)
«Το νεκρό σπίτι», (1962)
«Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού», (1962)
«Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες», (1963)
«12 ποιήματα για τον Καβάφη», (1963)
«Μαρτυρίες Α», (1963)
«Παιχνίδια τ'ουρανού και του νερού», (1964)
«Φιλοκτήτης», (1965)
«Ρωμιοσύνη», (1966)
«Ορέστης», (1966)
«Μαρτυρίες Β», (1966)
«Όστραβα», (1967)
«Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα», (1972)
«Η Ελένη», (1972)
«Χειρονομίες», (1972)
«Τέταρτη διάσταση», (1972)
«Η επιστροφή της Ιφιγένειας», (1972)
«Ισμήνη», (1972)
«Χρυσόθεμις», (1972)
«Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», (1973)
«Γκραγκάντα», (1973)
«Διάδρομος και σκάλα», (1973)
«Σεπτήρια και Δαφνηφόρια», (1973)
«Καπνισμένο τσουκάλι», (1974)
«Ο αφανισμός της Μήλος», (1974)
«Υμνος και θρήνος για την Κύπρο», (1974)
«Κωδωνοστάσιο», (1974)
«Χάρτινα », (1974)
«Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη», (1974)
«Η Κυρά των Αμπελιών», (1975)
«Η τελευταία προ Ανθρώπου Εκατονταετία», (1975)
«Τα επικαιρικά», (1975)
«Ημερολόγιο εξορίας», (1975)
«Μαντατοφόρες», (1975)
«Θυρωρείο», (1976)
«Το μακρινό», (1977)
«Το ρόπτρο
«Γραφή Τυφλού
«Τα ερωτικά
«Ανταποκρίσεις», (1987)
Συλλογές«Ποιήματα - Α τόμος», (1961)
«Ποιήματα - Β τόμος», (1961)
«12 ποιήματα για τον Καβάφη», (1963)
«Μαρτυρίες - Σειρά 1η», (1963)
«Ποιήματα - Γ τόμος», (1964)
«Μαρτυρίες - Σειρά 2η», (1966)
«Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», (1973)
«Ποιήματα - Δ τόμος», (1975)
Θεατρικά«Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα », (1942)
«Πέρα απ'τον ίσκιο των κυπαρισσιών», (1947)
«Τα ραβδιά των τυφλών», (1959)
«Ο λόφος με το συντριβάνι»
Μεταφράσεις
«Α.Μπλόκ: Οι δώδεκα», (1957)
«Ανθολογία Ρουμανικής ποίησης», (1961)
«Αττίλα Γιόζεφ: Ποιήματα», (1963)
«Μαγιακόφσκι: Ποιήματα», (1964)
«Ντόρας Γκαμπέ: Εγώ, η μητέρα μου και ο κόσμος», (1965)
«Ιλία 'Ερεμπουργκ: Το δέντρο», (1966)
«Ναζίμ Χικμέτ: Ποιήματα», (1966)
«Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών», (1966)
«Νικόλας Γκιλλιέν: Ο μεγάλος ζωολογικός κήπος», (1966)
«Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών», (1966)
«Α.Τολστόη : Η γκρινιάρα κατσίκα», (1976)
«Φ.Φαριάντ: Ονειρα με χαρταετούς και περιστέρια», (1988)
«Χο τσι Μινχ: Ημερολόγιο της φυλακής
Ταξιδιωτικά«Εντυπώσεις απο τη Σοβιετική Ενωση», (1956)
«Ιταλικό τρίπτυχο», (1982)
Μεταφράσεις του έργου του
Εκτεταμένη ποιητική απόδοση των έργων του Ρίτσου έχει εκδοθεί (δίγλωσση) στην περσική γλώσσα από τον Πέρση ποιητή Φερεϊντούν Φαριάντ, φίλο του Ρίτσου, που πήρε για την εργασία του αυτή το Ελληνικό Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης το 2006.
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 - 18 Μαρτίου 1996), φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη του Παναγιώτη, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, γνωστός για τα ποιητικά του έργα Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.α. 
Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλάμβανε ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.
Νεανικά χρόνια
Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήταν το τελευταίο από τα έξι παιδιά του Παναγιώτη Αλεπουδέλη και της Μαρίας Βρανά. Ο πατέρας του καταγόταν από το χωριό Καλαμιάρης της Μυτιλήνης και είχε εγκατασταθεί στην πόλη του Ηρακλείου από το 1895, όταν σε συνεργασία με τον αδελφό του ίδρυσε ένα εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας. Το παλαιότερο όνομα της οικογένειας Αλεπουδέλη ήταν Λεμονός, το οποίο αργότερα μετασχηματίστηκε σε Αλεπός. Η μητέρα του καταγόταν από τον Παπάδο της Μυτιλήνης.
Το 1914, ο πατέρας του μετέφερε τα εργοστάσιά του στον Πειραιά και η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. O Οδυσσέας Ελύτης εγγράφτηκε το 1917 στο ιδιωτικό σχολείο Δ.Ν. Μακρή, όπου φοίτησε για επτά χρόνια, έχοντας μεταξύ άλλων δασκάλους τους ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο και ο Ι.Θ. Κακριδή. Τα πρώτα καλοκαίρια της ζωής του πέρασαν στην Κρήτη, στη Μυτιλήνη και στις Σπέτσες. Το Νοέμβριο του 1920, μετά την πτώση του Βενιζέλου, η οικογένειά του αντιμετώπισε διώξεις, με αποκορύφωμα τη σύλληψη του πατέρα του, εξαιτίας της προσήλωσής της στις βενιζελικές ιδέες. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε στενές σχέσεις με την οικογένεια και είχε φιλοξενηθεί συχνά στην οικία της στο κτήμα του Ακλειδιού. Το 1923 ταξίδεψε οικογενειακώς στην Ευρώπη, επισκεπτόμενος την Ιταλία, την Ελβετία, τη Γερμανία και τη Γιουγκοσλαβία. Στη Λωζάνη ο ποιητής είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Το φθινόπωρο του 1924 εγγράφτηκε στο Γ' Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών και συνεργάστηκε στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων, χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα. Όπως ο ίδιος ομολογεί (πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία δίνει ο Ελύτης στο βιβλίο του Ανοιχτά Χαρτιά) πρωτογνώρισε τη νεοελληνική λογοτεχνία, αυτός ο θρεμμένος με παγκόσμια έργα του πνεύματος, που ξόδευε όλα του τα χρήματα αγοράζοντας βιβλία και περιοδικά. Εκτός από την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, ασχολήθηκε ενεργά με ορειβατικές εκδρομές στα βουνά της Αττικής και αντιδρώντας στη διάθεσή του για διάβασμα στράφηκε στον αθλητισμό. Ακόμη και τα βιβλία που αγόραζε, έπρεπε να έχουν σχέση με την ελληνική φύση: Καμπούρογλου, Κ.Πασαγιάννης, Στ. Γρανίτσας, κι ένας τρίτομος «Οδηγός της Ελλάδος». Την Άνοιξη του 1927 μία υπερκόπωση και μία αδενοπάθεια τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τις φίλαθλες τάσεις του καθηλώνοντας τον στο κρεβάτι για περίπου τρεις μήνες. Ακολούθησαν ελαφρά συμπτώματα νευρασθένειας και περίπου την ίδια περίοδο στράφηκε οριστικά προς τη λογοτεχνία, γεγονός που συνέπεσε με την εμφάνιση αρκετών νέων λογοτεχνικών περιοδικών όπως η Νέα Εστία και τα Ελληνικά Γράμματα.
Το καλοκαίρι του 1928 πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου με βαθμό 73/11. Μετά από πιέσεις των γονέων του, αποφάσισε να σπουδάσει χημικός, ξεκινώντας ειδικά φροντιστήρια για τις εισαγωγικές εξετάσεις του επόμενου έτους. Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή με το έργο του Καβάφη και του Κάλβου ανανεώνοντας τη γνωριμία του με τη θελκτική αρχαία λυρική ποίηση. Παράλληλα ανακάλυψε το έργο του Πωλ Ελυάρ και των Γάλλων υπερρεαλιστών, που επέδρασαν σημαντικά στις ιδέες του για τη λογοτεχνία, σύμφωνα με τον ίδιο: «...μ’ ανάγκασαν να προσέξω κι αδίστακτα να παραδεχτώ τις δυνατότητες που παρουσίαζε, στην ουσία της ελεύθερης ενάσκησής της, η λυρική ποίηση».
Λογοτεχνία
Κάτω από την επίδραση της λογοτεχνικής του στροφής, παραιτήθηκε από την πρόθεση να ασχοληθεί με τη χημεία και το 1930 εγγράφτηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας. Όταν το 1933 ιδρύθηκε η Ιδεοκρατική Φιλοσοφική Ομάδα στο πανεπιστήμιο, με τη συμμετοχή των Κ. Τσάτσου, Π.Κανελλόπουλου, του Ι. Θεοδωρακόπουλου και του Ι.Συκουτρή, ο Ελύτης ήταν ένας από τους εκπροσώπους των φοιτητών, συμμετέχοντας στα "Συμπόσια του Σαββάτου" που διοργανώνονταν. Την ίδια εποχή μελέτησε τη σύγχρονη ελληνική ποίηση του Καίσαρος Εμμανουήλ (τον Παράφωνο αυλό), την συλλογή Στου γλιτωμού το χάζι του Θεοδώρου Ντόρου, τη Στροφή (1931) του Γιώργου Σεφέρη και τα Ποιήματα (1933) του Νικήτα Ράντου. Με ενθουσιασμό, συνέχισε παράλληλα τις περιπλανήσεις του στην Ελλάδα, τις οποίες περιγράφει ο ίδιος: "Πιονιέροι αληθινοί, μέρες και μέρες προχωρούσαμε νηστικοί και αξύριστοι, πιασμένοι από το αμάξωμα μιας ετοιμοθάνατης Σεβρολέτ, ανεβοκατεβαίνοντας αμμολόφους, διασχίζοντας λιμνοθάλασσες, μέσα σε σύννεφα σκόνης ή κάτω από ανελέητες νεροποντές, καβαλικεύαμε ολοένα όλα τα εμπόδια και τρώγαμε τα χιλιόμετρα με μιαν αχορταγιά που μονάχα τα είκοσί μας χρόνια και η αγάπη μας γι αυτή τη μικρή γη που ανακαλύπταμε, μπορούσαν να δικαιολογήσουν".
Την ίδια περίοδο συνδέθηκε στενότερα με τον Γιώργο Σαραντάρη (1908-1941), ο οποίος τον ενθάρρυνε στις ποιητικές του προσπάθειες, όταν ακόμα ο Ελύτης ταλαντευόταν σχετικά με το αν έπρεπε να δημοσιεύσει τα έργα του, ενώ τον έφερε σε επαφή και με τον κύκλο των Νέων Γραμμάτων (1935-1940, 1944). Το περιοδικό αυτό, με διευθυντή τον Αντρέα Καραντώνη και συνεργάτες παλιούς και νεότερους αξιόλογους Έλληνες λογοτέχνες (Γιώργος Σεφέρης, Γεώργιος Θεοτοκάς, Άγγελος Τερζάκης, Κοσμάς Πολίτης, Άγγελος Σικελιανός κ.ά.), έφερε στην Ελλάδα τις σύγχρονες δυτικές καλλιτεχνικές τάσεις και γνώρισε στο αναγνωστικό κοινό κυρίως τους νεότερους ποιητές, με τη μετάφραση αντιπροσωπευτικών έργων τους ή με άρθρα κατατοπιστικά για την ποίησή τους. Έγινε το πνευματικό όργανο της γενιάς του ’30 που φιλοξένησε στις στήλες του όλα τα νεoτεριστικά στοιχεία, κρίνοντας ευνοϊκά και προβάλλοντας τις δημιουργίες των νέων Ελλήνων ποιητών.
Νέα Γράμματα
Όπως ο Ελύτης αναγνωρίζει, το 1935 στάθηκε μια ιδιαίτερη χρονιά στην πνευματική πορεία του. Τον Ιανουάριο κυκλοφόρησε το περιοδικό Νέα Γράμματα. Το Φεβρουάριο γνώρισε τον Ανδρέα Εμπειρίκο, που χαρακτηριστικά τον περιέγραψε: «...ο μεγάλης αντοχής αθλητής της φαντασίας, με γήπεδο την οικουμένη ολόκληρη και διασκελισμό τον Έρωτα. Το έργο του, κάθε του καινούργιο έργο, ζωσμένο από ένα μικρό ουράνιο τόξο, είναι μια υπόσχεση προς την ανθρωπότητα, μια δωρεά που αν δεν την κρατούν ακόμα όλοι στα χέρια τους είναι αποκλειστικά και μόνον από δική τους αναξιότητα»[1]. Τον ίδιο μήνα ο Εμπειρίκος έδωσε διάλεξη με θέμα «Υπερρεαλισμός, μια νέα ποιητική σχολή», που αποτέλεσε και την πρώτη επίσημη παρουσίαση του υπερρεαλισμού στο ελληνικό κοινό. Οι δύο ποιητές συνδέθηκαν με στενή φιλία, που κράτησε πάνω από 25 χρόνια. Το Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, εκτός από το Μυθιστόρημα του Σεφέρη, κυκλοφόρησε η ποιητική συλλογή Υψικάμινος του Εμπειρίκου, με ποίηση ορθόδοξα υπερρεαλιστική. Ο Ελύτης, δέκα χρόνια νεότερος, είδε να ανοίγεται μπροστά του διάπλατη μια πόρτα σε μια νέα ποιητική πραγματικότητα, όπου μπορούσε με τα δικά του εφόδια να θεμελιώσει το ποιητικό του οικοδόμημα. Το Πάσχα οι δυο φίλοι επισκέφτηκαν τη Λέσβο, όπου με τη συμπαράσταση των Μυτιληνιών ζωγράφων Ορέστη Κανέλλη και Τάκη Ελευθεριάδη ήρθαν σε επαφή με την τέχνη του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, που είχε πεθάνει ένα χρόνο πριν.
Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης του κύκλου των Νέων Γραμμάτων στο σπίτι του ποιητή Γ.Κ. Κατσίμπαλη, οι παριστάμενοι κράτησαν ορισμένα χειρόγραφα του Ελύτη, με το πρόσχημα να τα μελετήσουν καλύτερα, και τα στοιχειοθέτησαν κρυφά παρουσιάζοντάς τα αργότερα στον ίδιο τον Ελύτη με το ψευδώνυμο Οδυσσέας Βρανάς, με στόχο τη δημοσίευσή τους. Ο Ελύτης αρχικά ζήτησε την απόσυρσή τους απευθύνοντας ειδική επιστολή στον Κατσίμπαλη, ωστόσο τελικά πείστηκε να δημοσιευτούν αποδεχόμενος επίσης το ψευδώνυμο Οδυσσέας Ελύτης.
Η δημοσίευση των πρώτων ποιημάτων του στα Νέα Γράμματα έγινε το Νοέμβριο του 1935, στο 11ο τεύχος του περιοδικού. Ο Ελύτης δημοσίευσε επίσης μεταφράσεις ποιημάτων του Ελυάρ και στο προλογικό του άρθρο παρουσιάζει το δημιουργό τους ως τον ποιητή που «Ό,τι γράφει φτάνει αμέσως στην καρδιά μας, μας χτυπάει κατάστηθα σαν κύμα ζωής άλλης βγαλμένης από το άθροισμα των πιο μαγικών ονείρων μας». Το 1936 η ομάδα των νέων λογοτεχνών ήταν πιο στέρεη και μεγαλύτερη. Ο Ελύτης γνωρίστηκε επίσης με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο, που μερικά χρόνια αργότερα τύπωσε την υπερρεαλιστική «Αμοργό». Το 1937 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών στην Κέρκυρα, αλληλογραφώντας παράλληλα με το Νίκο Γκάτσο και το Γιώργο Σεφέρη που βρίσκονταν στην Κορυτσά. Λίγο μετά την απόλυσή του, τον επόμενο χρόνο, ο Μήτσος Παπανικολάου δημοσίευσε το άρθρο "Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης" στα Νέα Γράμματα, το οποίο συνέβαλε στην καθιέρωσή του.
Το 1939 εγκατέλειψε οριστικά τις νομικές σπουδές και μετά από αρκετές δημοσιεύσεις ποιημάτων του σε περιοδικά, τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο Προσανατολισμοί. Τον επόμενο χρόνο, μεταφράστηκαν για πρώτη φορά ποιήματά του σε ξένη γλώσσα, όταν ο Samuel Baud Bovy δημοσίευσε ένα άρθρο για την ελληνική ποίηση στο ελβετικό περιοδικό Formes et Couleurs[2].
Αλβανικό μέτωπο
Με την έναρξη του πολέμου ο Ελύτης κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου Α' Σώματος Στρατού. Στις 13 Δεκεμβρίου 1940 μετατέθηκε στη ζώνη πυρός και στις 26 Φεβρουαρίου του επόμενου χρόνου μεταφέρθηκε με σοβαρό κρούσμα κοιλιακού τύφου στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Στη διάρκεια της κατοχής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά», που ιδρύθηκε στις 30 Μαΐου του 1943. Εκεί, την Άνοιξη του 1942 ανακοινώνει το δοκίμιό του «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Α. Κάλβου».
Το Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή «Ο Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα», σε 6.000 αριθμημένα αντίτυπα, ένας ύμνος του Ελύτη στη χαρά της ζωής και στην ομορφιά της φύσης. Στα Νέα Γράμματα που άρχισαν να επανεκδίδονται το 1944, δημοσίευσε το δοκίμιό του «Τα κορίτσια», ενώ από το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό Τετράδιο μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Ο πόλεμος του ’40 του έδωσε την έμπνευση και για άλλα έργα, την Καλωσύνη στις Λυκοποριές, την Αλβανιάδα και την ανολοκλήρωτη Βαρβαρία. Την περίοδο 1945-1946 διορίστηκε για ένα μικρό διάστημα Διευθυντής Προγράμματος στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, έπειτα από σχετική σύσταση του Σεφέρη, που ήταν διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αντιβασιλέα Δαμασκηνού. Συνεργάστηκε επίσης με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», όπου δημοσίευσε ορισμένα δοκίμια, την «Ελευθερία» και την «Καθημερινή», όπου διατήρησε ως το 1948 μια στήλη τεχνοκριτικής.
Ευρώπη
Το 1948 ταξίδεψε στην Ελβετία, για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας στη Σορβόνη. Περιγράφοντας τις εντυπώσεις του από την παραμονή του στη Γαλλία, σχολίασε τα συναισθήματα και τις σκέψεις του: «Ένα ταξίδι που θα μ’ έφερνε πιο κοντά στις πηγές της μοντέρνας τέχνης, συλλογιζόμουνα. Χωρίς να λογαριάζω ότι θα μ’ έφερνε συνάμα πολύ κοντά και στις παλιές μου αγάπες, στα κέντρα όπου είχαν δράσει οι πρώτοι Υπερρεαλιστές,στα καφενεία όπου είχαν συζητηθεί τα Μανιφέστα, στη Rue de l’Odeon και στην Place Blanche, στο Montparnasse και στο St.Germain des Pres»[1]. Στο Παρίσι υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Association Internationale des Critiques d’ Art ενώ είχε επίσης την ευκαιρία να γνωριστεί με τους Αντρέ Μπρετόν, Πωλ Ελυάρ, Αλμπέρ Καμύ, Τριστάν Τζαρά, Πιερ Ζαν Ζουβ, Χουάν Μιρό και άλλους.
Με τη βοήθεια του Ελληνογάλλου τεχνοκριτικού E. Teriade, που πρώτος είχε προσέξει την αξία του έργου του συμπατριώτη του Θεόφιλου, συνάντησε τους μεγάλους ζωγράφους Ανρί Ματίς, Μαρκ Σαγκάλ, Αλμπέρτο Τζιακομέτι, Τζόρτζιο ντε Κίρικο και Πικάσο, για του οποίου το έργο έγραψε αργότερα άρθρα και αφιέρωσε στην τέχνη του το ποίημα «Ωδή στον Πικασσό». Το καλοκαίρι του 1950 ταξίδεψε στην Ισπανία ενώ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο, από τα τέλη του 1950 μέχρι το Μάιο 1951, συνεργάστηκε με το Β.Β.C. πραγματοποιώντας τέσσερις ραδιοφωνικές ομιλίες. Λίγο νωρίτερα είχε ξεκινήσει τη σύνθεση του Άξιον Εστί.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1952 έγινε μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα», που κάθε χρόνο απένειμε βραβεία λογοτεχνίας, από την οποία παραιτήθηκε το Μάρτιο του 1953 αλλά επανήλθε δύο χρόνια αργότερα. Το 1953 ανέλαβε και πάλι για ένα χρόνο τη Διεύθυνση Προγράμματος του Ε.Ι.Ρ, διορισμένος από την κυβέρνηση Παπάγου, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο. Στο τέλος του έτους έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού στη Βενετία, και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.
Το 1958, μετά από μία δεκαπενταετή περίπου περίοδο ποιητικής σιωπής, δημοσιεύτηκαν αποσπάσματα από το Άξιον Εστί, στην Επιθεώρηση Τέχνης. Το έργο εκδόθηκε το Μάρτιο του 1960 από τις εκδόσεις Ίκαρος, αν και φέρεται τυπωμένο το Δεκέμβριο του 1959. Λίγους μήνες αργότερα απέσπασε για το Άξιον Εστί το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Την ίδια περίοδο εκδόθηκαν και οι «Έξη και Μία Τύψεις για τον Ουρανό». Το 1961 με κυβερνητική πρόσκληση επισκέφτηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τα τέλη Μαρτίου έως τις αρχές Ιουνίου. Τον επόμενο χρόνο μετά από ένα ταξίδι στη Ρώμη επισκέπτεται τη Σοβιετική Ένωση, προσκεκλημένος μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τον Γιώργο Θεοτοκά. Το δρομολόγιο που ακολούθησαν περιλάμβανε την Οδησσό, τη Μόσχα, όπου έδωσε μία συνέντευξη, και το Λένινγκραντ.
Το 1964 ξεκίνησε η ηχογράφηση του μελοποιημένου Άξιον Εστί από τον Μίκη Θεοδωράκη ενώ η συνεργασία του Ελύτη με το συνθέτη είχε ξεκινήσει ήδη από το 1961. Το ορατόριο του Θεοδωράκη εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και επρόκειτο αρχικά να παραουσιαστεί στο Ηρώδειο, ωστόσο το Υπουργείο Προεδρίας αρνήθηκε να το παραχωρήσει με αποτέλεσμα ο Ελύτης και ο Θεοδωράκης να αποσύρουν το έργο, το οποίο παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου στο κινηματοθέατρο Rex.
To 1965 του απονεμήθηκε από τον Κωνσταντίνο Β΄ το παράσημο του Ταξιάρχου του Φοίνικος και το επόμενο διάστημα ολοκλήρωσε τη συλλογή δοκιμίων που θα συγκροτούσαν τα Ανοιχτά Χαρτιά. Παράλληλα πραγματοποίησε ταξίδια στη Σόφια, καλεσμένος της Ένωσης Βουλγάρων Συγγραφέων και στην Αίγυπτο. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, απήχε από τη δημοσιότητα ασχολούμενος κυρίως με τη ζωγραφική και την τεχνική του κολάζ, ενώ αρνήθηκε πρόταση να απαγγείλει ποιήματά του στο Παρίσι εξαιτίας της δικτατορίας που επικρατούσε. Στις 3 Μαΐου του 1969 εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ξεκίνησε τη συγγραφή της συλλογής Φωτόδεντρο. Λίγους μήνες αργότερα επισκέφτηκε για ένα διάστημα την Κύπρο, ενώ το 1971 επέστρεψε στην Ελλάδα και τον επόμενο χρόνο αρνήθηκε να παραλάβει το "Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας" που είχε θεσπίσει η δικτατορία. Μετά την πτώση της δικτατορίας, διορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Ι.Ρ.Τ. και μέλος για δεύτερη φορά του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974 - 1977). Παρά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας να συμπεριληφθεί στους καταλόγους των βουλευτών επικρατείας, ο Ελύτης αρνήθηκε, παραμένοντας πιστός στην αρχή του να μην αναμιγνύεται ενεργά στην πολιτική πρακτική. Το 1977 αρνήθηκε επίσης την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκό.
Βραβείο Νομπέλ
Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισε το πολύπλευρο πνευματικό του έργο. Το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενώ το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η αναγγελία της απονομής του βραβείου από την Σουηδική Ακαδημία έγινε στις 18 Οκτωβρίου "για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα τού σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία"[3] σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης. Ο Ελύτης παρέστη στην καθιερωμένη τελετή απονομής του βραβείου στις 10 Δεκεμβρίου του 1979, παραλαμβάνοντας το βραβείο από τον βασιλιά Κάρολο Γουστάβο και γνωρίζοντας παγκόσμια δημοσιότητα. Τον επόμενο χρόνο κατέθεσε το χρυσό μετάλλιο και τα διπλώματα του βραβείου στο Μουσείο Μπενάκη. Την απονομή του Νομπέλ, ακολούθησαν τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ αυτών και η απονομή φόρου τιμής σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, η αναγόρευση του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η ίδρυση έδρας νεοελληνικών σπουδών με τίτλο "Έδρα Ελύτη", στο πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ, καθώς και η απονομή του αργυρού μεταλλίου Benson από τη Βασιλική Φιλολογική Εταιρεία του Λονδίνου.
Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς, στην Αθήνα.
Έργο
Ο Οδυσσέας Ελύτης αποτέλεσε έναν από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του '30, ένα από τα χαρακτηριστικά της οποίας υπήρξε το ιδεολογικό δίλημμα ανάμεσα στην ελληνική παράδοση και τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Ο ίδιος ο Ελύτης χαρακτήριζε τη δική του θέση στη γενιά αυτή ως παράξενη σημειώνοντας χαρακτηριστικά: "από το ένα μέρος ήμουνα ο στερνός μιας γενιάς, που έσκυβε στις πηγές μιας ελληνικότητας, κι απ' την άλλη ήμουν ο πρώτος μιας άλλης που δέχονταν τις επαναστατικές θεωρίες ενός μοντέρνου κινήματος"[4]. Το έργο του έχει επανηλειμμένα συνδεθεί με το κίνημα του υπερρεαλισμού, αν και ο Ελύτης διαφοροποιήθηκε νωρίς από τον "ορθόδοξο" υπερρεαλισμό που ακολούθησαν σύγχρονοί του ποιητές όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Εγγονόπουλος ή ο Νικόλαος Κάλας. Επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό και δανείστηκε στοιχεία του, τα οποία ωστόσο αναμόρφωσε σύμφωνα με το προσωπικό του ποιητικό όραμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με το λυρικό στοιχείο και την ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι επιρροές από τον υπερρεαλισμό διακρίνονται ευκολότερα στις δύο πρώτες ποιητικές συλλογές του Προσανατολισμοί (1940) και Ήλιος ο πρώτος (1943).
Μία από τις κορυφαίες δημιουργίες του υπήρξε το ποίημα Το Άξιον Εστί (1959), έργο με το οποίο ο Ελύτης διεκδίκησε θέση στην εθνική λογοτεχνία, προσφέροντας ταυτόχρονα μία «συλλογική μυθολογία» και ένα «εθνικό έργο»[5]. Η λογοτεχνική κριτική υπογράμμισε την αισθητική αξία του καθώς και την τεχνική του αρτιότητα. Η γλώσσα του επαινέθηκε για την κλασσική ακρίβεια της φράσης[6] ενώ η αυστηρή δόμησή του χαρακτηρίστηκε ως άθλος που «δεν αφήνει να διαφανεί πουθενά ο παραμικρός βιασμός της αυθόρμητης έκφρασης»[7]. Τον «εθνικό» χαρακτήρα του Άξιον Εστί υπογράμμισαν μεταξύ άλλων ο Δ.Ν. Μαρωνίτης και ο Γ.Π. Σαββίδης, ο οποίος σε μία από τις πρώτες κριτικές του ποιήματος διαπίστωσε πως ο Ελύτης δικαιούταν το επίθετο «εθνικός», συγκρίνοντας το έργο του με αυτό του Σολωμού, του Παλαμά και του Σικελιανού[5].
Η μεταγενέστερη πορεία του Ελύτη υπήρξε πιο ενδοστρεφής, επιστρέφοντας στον αισθησιασμό της πρώιμης περιόδου του και σε αυτό που ο ίδιος ο Ελύτης αποκαλούσε ως έκφραση μιας «μεταφυσικής του φωτός»: «Έτσι το φως, που είναι η αρχή και το τέλος κάθε αποκαλυπτικού φαινομένου, δηλώνεται με την επίτευξη μιας ολοένα πιο μεγάλης ορατότητας, μιας τελικής διαφάνειας μέσα στο ποίημα που επιτρέπει να βλέπεις ταυτοχρόνως μέσα απ' την ύλη και μέσα από την ψυχή»[4] Ιδιόμορφο, αλλά και ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ελύτη, μπορεί να χαρακτηριστεί το σκηνικό ποίημα Μαρία Νεφέλη (1978), στο οποίο χρησιμοποιεί - για πρώτη φορά στην ποίησή του - την τεχνική του κολάζ.
Πέρα από το ποιητικό του έργο, ο Ελύτης άφησε σημαντικά δοκίμια, συγκεντρωμένα στους τόμους Ανοιχτά Χαρτιά (1974) και Εν Λευκώ (1992), καθώς και αξιόλογες μεταφράσεις Ευρωπαίων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων.
Εργογραφία
Ποιήματα
«Προσανατολισμοί», (1940)
«Ηλιος ο πρώτος, παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα», (1943)
«Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», (1946)
«Το Άξιον Εστί», (1959)
«Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό», (1960)
«Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά», (1971)
«Ο ήλιος ο ηλιάτορας», (1971)
«Το Μονόγραμμα», (1972)
«Τα Ρω του Έρωτα», (1973)
«Τα Ετεροθαλή», (1974)
«Σηματολόγιον», (1977)
«Μαρία Νεφέλη», (1978)
«Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας», (1982)
«Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου», (1984)
«Ο Μικρός Ναυτίλος», (1988)
«Τα Ελεγεία της Οξώπετρας», (1991)
«Δυτικά της λύπης», (1995)
«Εκ του πλησίον»
«Η ποδηλάτισσα»
«Ήλιος ο πρώτος», (1943)
Πεζά, δοκίμια
«Η Αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου», (1942)
«2χ7 ε» (συλλογή μικρών δοκιμίων)
«Ο ζωγράφος Θεόφιλος», (1973)
«Ανοιχτά χαρτιά» (συλλογή κειμένων), (1973)
«Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο», (1977)
«Η μαγεία του Παπαδιαμάντη», (1975)
«Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά», (1990)
«Ιδιωτική Οδός», (1990)
«Εν λευκώ» (συλλογή κειμένων), (1992)
«Ο κήπος με τις αυταπάτες», (1995)
Μεταφράσεις«Δεύτερη γραφή»
«Σαπφώ»
«Η αποκάλυψη», (1985)
Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλάμβανε ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.
Νεανικά χρόνια
Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήταν το τελευταίο από τα έξι παιδιά του Παναγιώτη Αλεπουδέλη και της Μαρίας Βρανά. Ο πατέρας του καταγόταν από το χωριό Καλαμιάρης της Μυτιλήνης και είχε εγκατασταθεί στην πόλη του Ηρακλείου από το 1895, όταν σε συνεργασία με τον αδελφό του ίδρυσε ένα εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας. Το παλαιότερο όνομα της οικογένειας Αλεπουδέλη ήταν Λεμονός, το οποίο αργότερα μετασχηματίστηκε σε Αλεπός. Η μητέρα του καταγόταν από τον Παπάδο της Μυτιλήνης.
Το 1914, ο πατέρας του μετέφερε τα εργοστάσιά του στον Πειραιά και η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. O Οδυσσέας Ελύτης εγγράφτηκε το 1917 στο ιδιωτικό σχολείο Δ.Ν. Μακρή, όπου φοίτησε για επτά χρόνια, έχοντας μεταξύ άλλων δασκάλους τους ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο και ο Ι.Θ. Κακριδή. Τα πρώτα καλοκαίρια της ζωής του πέρασαν στην Κρήτη, στη Μυτιλήνη και στις Σπέτσες. Το Νοέμβριο του 1920, μετά την πτώση του Βενιζέλου, η οικογένειά του αντιμετώπισε διώξεις, με αποκορύφωμα τη σύλληψη του πατέρα του, εξαιτίας της προσήλωσής της στις βενιζελικές ιδέες. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε στενές σχέσεις με την οικογένεια και είχε φιλοξενηθεί συχνά στην οικία της στο κτήμα του Ακλειδιού. Το 1923 ταξίδεψε οικογενειακώς στην Ευρώπη, επισκεπτόμενος την Ιταλία, την Ελβετία, τη Γερμανία και τη Γιουγκοσλαβία. Στη Λωζάνη ο ποιητής είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Το φθινόπωρο του 1924 εγγράφτηκε στο Γ' Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών και συνεργάστηκε στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων, χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα. Όπως ο ίδιος ομολογεί (πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία δίνει ο Ελύτης στο βιβλίο του Ανοιχτά Χαρτιά) πρωτογνώρισε τη νεοελληνική λογοτεχνία, αυτός ο θρεμμένος με παγκόσμια έργα του πνεύματος, που ξόδευε όλα του τα χρήματα αγοράζοντας βιβλία και περιοδικά. Εκτός από την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, ασχολήθηκε ενεργά με ορειβατικές εκδρομές στα βουνά της Αττικής και αντιδρώντας στη διάθεσή του για διάβασμα στράφηκε στον αθλητισμό. Ακόμη και τα βιβλία που αγόραζε, έπρεπε να έχουν σχέση με την ελληνική φύση: Καμπούρογλου, Κ.Πασαγιάννης, Στ. Γρανίτσας, κι ένας τρίτομος «Οδηγός της Ελλάδος». Την Άνοιξη του 1927 μία υπερκόπωση και μία αδενοπάθεια τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τις φίλαθλες τάσεις του καθηλώνοντας τον στο κρεβάτι για περίπου τρεις μήνες. Ακολούθησαν ελαφρά συμπτώματα νευρασθένειας και περίπου την ίδια περίοδο στράφηκε οριστικά προς τη λογοτεχνία, γεγονός που συνέπεσε με την εμφάνιση αρκετών νέων λογοτεχνικών περιοδικών όπως η Νέα Εστία και τα Ελληνικά Γράμματα.
Το καλοκαίρι του 1928 πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου με βαθμό 73/11. Μετά από πιέσεις των γονέων του, αποφάσισε να σπουδάσει χημικός, ξεκινώντας ειδικά φροντιστήρια για τις εισαγωγικές εξετάσεις του επόμενου έτους. Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή με το έργο του Καβάφη και του Κάλβου ανανεώνοντας τη γνωριμία του με τη θελκτική αρχαία λυρική ποίηση. Παράλληλα ανακάλυψε το έργο του Πωλ Ελυάρ και των Γάλλων υπερρεαλιστών, που επέδρασαν σημαντικά στις ιδέες του για τη λογοτεχνία, σύμφωνα με τον ίδιο: «...μ’ ανάγκασαν να προσέξω κι αδίστακτα να παραδεχτώ τις δυνατότητες που παρουσίαζε, στην ουσία της ελεύθερης ενάσκησής της, η λυρική ποίηση».
Λογοτεχνία
Κάτω από την επίδραση της λογοτεχνικής του στροφής, παραιτήθηκε από την πρόθεση να ασχοληθεί με τη χημεία και το 1930 εγγράφτηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας. Όταν το 1933 ιδρύθηκε η Ιδεοκρατική Φιλοσοφική Ομάδα στο πανεπιστήμιο, με τη συμμετοχή των Κ. Τσάτσου, Π.Κανελλόπουλου, του Ι. Θεοδωρακόπουλου και του Ι.Συκουτρή, ο Ελύτης ήταν ένας από τους εκπροσώπους των φοιτητών, συμμετέχοντας στα "Συμπόσια του Σαββάτου" που διοργανώνονταν. Την ίδια εποχή μελέτησε τη σύγχρονη ελληνική ποίηση του Καίσαρος Εμμανουήλ (τον Παράφωνο αυλό), την συλλογή Στου γλιτωμού το χάζι του Θεοδώρου Ντόρου, τη Στροφή (1931) του Γιώργου Σεφέρη και τα Ποιήματα (1933) του Νικήτα Ράντου. Με ενθουσιασμό, συνέχισε παράλληλα τις περιπλανήσεις του στην Ελλάδα, τις οποίες περιγράφει ο ίδιος: "Πιονιέροι αληθινοί, μέρες και μέρες προχωρούσαμε νηστικοί και αξύριστοι, πιασμένοι από το αμάξωμα μιας ετοιμοθάνατης Σεβρολέτ, ανεβοκατεβαίνοντας αμμολόφους, διασχίζοντας λιμνοθάλασσες, μέσα σε σύννεφα σκόνης ή κάτω από ανελέητες νεροποντές, καβαλικεύαμε ολοένα όλα τα εμπόδια και τρώγαμε τα χιλιόμετρα με μιαν αχορταγιά που μονάχα τα είκοσί μας χρόνια και η αγάπη μας γι αυτή τη μικρή γη που ανακαλύπταμε, μπορούσαν να δικαιολογήσουν".
Την ίδια περίοδο συνδέθηκε στενότερα με τον Γιώργο Σαραντάρη (1908-1941), ο οποίος τον ενθάρρυνε στις ποιητικές του προσπάθειες, όταν ακόμα ο Ελύτης ταλαντευόταν σχετικά με το αν έπρεπε να δημοσιεύσει τα έργα του, ενώ τον έφερε σε επαφή και με τον κύκλο των Νέων Γραμμάτων (1935-1940, 1944). Το περιοδικό αυτό, με διευθυντή τον Αντρέα Καραντώνη και συνεργάτες παλιούς και νεότερους αξιόλογους Έλληνες λογοτέχνες (Γιώργος Σεφέρης, Γεώργιος Θεοτοκάς, Άγγελος Τερζάκης, Κοσμάς Πολίτης, Άγγελος Σικελιανός κ.ά.), έφερε στην Ελλάδα τις σύγχρονες δυτικές καλλιτεχνικές τάσεις και γνώρισε στο αναγνωστικό κοινό κυρίως τους νεότερους ποιητές, με τη μετάφραση αντιπροσωπευτικών έργων τους ή με άρθρα κατατοπιστικά για την ποίησή τους. Έγινε το πνευματικό όργανο της γενιάς του ’30 που φιλοξένησε στις στήλες του όλα τα νεoτεριστικά στοιχεία, κρίνοντας ευνοϊκά και προβάλλοντας τις δημιουργίες των νέων Ελλήνων ποιητών.
Νέα Γράμματα
Όπως ο Ελύτης αναγνωρίζει, το 1935 στάθηκε μια ιδιαίτερη χρονιά στην πνευματική πορεία του. Τον Ιανουάριο κυκλοφόρησε το περιοδικό Νέα Γράμματα. Το Φεβρουάριο γνώρισε τον Ανδρέα Εμπειρίκο, που χαρακτηριστικά τον περιέγραψε: «...ο μεγάλης αντοχής αθλητής της φαντασίας, με γήπεδο την οικουμένη ολόκληρη και διασκελισμό τον Έρωτα. Το έργο του, κάθε του καινούργιο έργο, ζωσμένο από ένα μικρό ουράνιο τόξο, είναι μια υπόσχεση προς την ανθρωπότητα, μια δωρεά που αν δεν την κρατούν ακόμα όλοι στα χέρια τους είναι αποκλειστικά και μόνον από δική τους αναξιότητα»[1]. Τον ίδιο μήνα ο Εμπειρίκος έδωσε διάλεξη με θέμα «Υπερρεαλισμός, μια νέα ποιητική σχολή», που αποτέλεσε και την πρώτη επίσημη παρουσίαση του υπερρεαλισμού στο ελληνικό κοινό. Οι δύο ποιητές συνδέθηκαν με στενή φιλία, που κράτησε πάνω από 25 χρόνια. Το Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, εκτός από το Μυθιστόρημα του Σεφέρη, κυκλοφόρησε η ποιητική συλλογή Υψικάμινος του Εμπειρίκου, με ποίηση ορθόδοξα υπερρεαλιστική. Ο Ελύτης, δέκα χρόνια νεότερος, είδε να ανοίγεται μπροστά του διάπλατη μια πόρτα σε μια νέα ποιητική πραγματικότητα, όπου μπορούσε με τα δικά του εφόδια να θεμελιώσει το ποιητικό του οικοδόμημα. Το Πάσχα οι δυο φίλοι επισκέφτηκαν τη Λέσβο, όπου με τη συμπαράσταση των Μυτιληνιών ζωγράφων Ορέστη Κανέλλη και Τάκη Ελευθεριάδη ήρθαν σε επαφή με την τέχνη του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, που είχε πεθάνει ένα χρόνο πριν.
Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης του κύκλου των Νέων Γραμμάτων στο σπίτι του ποιητή Γ.Κ. Κατσίμπαλη, οι παριστάμενοι κράτησαν ορισμένα χειρόγραφα του Ελύτη, με το πρόσχημα να τα μελετήσουν καλύτερα, και τα στοιχειοθέτησαν κρυφά παρουσιάζοντάς τα αργότερα στον ίδιο τον Ελύτη με το ψευδώνυμο Οδυσσέας Βρανάς, με στόχο τη δημοσίευσή τους. Ο Ελύτης αρχικά ζήτησε την απόσυρσή τους απευθύνοντας ειδική επιστολή στον Κατσίμπαλη, ωστόσο τελικά πείστηκε να δημοσιευτούν αποδεχόμενος επίσης το ψευδώνυμο Οδυσσέας Ελύτης.
Η δημοσίευση των πρώτων ποιημάτων του στα Νέα Γράμματα έγινε το Νοέμβριο του 1935, στο 11ο τεύχος του περιοδικού. Ο Ελύτης δημοσίευσε επίσης μεταφράσεις ποιημάτων του Ελυάρ και στο προλογικό του άρθρο παρουσιάζει το δημιουργό τους ως τον ποιητή που «Ό,τι γράφει φτάνει αμέσως στην καρδιά μας, μας χτυπάει κατάστηθα σαν κύμα ζωής άλλης βγαλμένης από το άθροισμα των πιο μαγικών ονείρων μας». Το 1936 η ομάδα των νέων λογοτεχνών ήταν πιο στέρεη και μεγαλύτερη. Ο Ελύτης γνωρίστηκε επίσης με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο, που μερικά χρόνια αργότερα τύπωσε την υπερρεαλιστική «Αμοργό». Το 1937 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών στην Κέρκυρα, αλληλογραφώντας παράλληλα με το Νίκο Γκάτσο και το Γιώργο Σεφέρη που βρίσκονταν στην Κορυτσά. Λίγο μετά την απόλυσή του, τον επόμενο χρόνο, ο Μήτσος Παπανικολάου δημοσίευσε το άρθρο "Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης" στα Νέα Γράμματα, το οποίο συνέβαλε στην καθιέρωσή του.
Το 1939 εγκατέλειψε οριστικά τις νομικές σπουδές και μετά από αρκετές δημοσιεύσεις ποιημάτων του σε περιοδικά, τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο Προσανατολισμοί. Τον επόμενο χρόνο, μεταφράστηκαν για πρώτη φορά ποιήματά του σε ξένη γλώσσα, όταν ο Samuel Baud Bovy δημοσίευσε ένα άρθρο για την ελληνική ποίηση στο ελβετικό περιοδικό Formes et Couleurs[2].
Αλβανικό μέτωπο
Με την έναρξη του πολέμου ο Ελύτης κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου Α' Σώματος Στρατού. Στις 13 Δεκεμβρίου 1940 μετατέθηκε στη ζώνη πυρός και στις 26 Φεβρουαρίου του επόμενου χρόνου μεταφέρθηκε με σοβαρό κρούσμα κοιλιακού τύφου στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Στη διάρκεια της κατοχής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά», που ιδρύθηκε στις 30 Μαΐου του 1943. Εκεί, την Άνοιξη του 1942 ανακοινώνει το δοκίμιό του «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Α. Κάλβου».
Το Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή «Ο Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα», σε 6.000 αριθμημένα αντίτυπα, ένας ύμνος του Ελύτη στη χαρά της ζωής και στην ομορφιά της φύσης. Στα Νέα Γράμματα που άρχισαν να επανεκδίδονται το 1944, δημοσίευσε το δοκίμιό του «Τα κορίτσια», ενώ από το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό Τετράδιο μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Ο πόλεμος του ’40 του έδωσε την έμπνευση και για άλλα έργα, την Καλωσύνη στις Λυκοποριές, την Αλβανιάδα και την ανολοκλήρωτη Βαρβαρία. Την περίοδο 1945-1946 διορίστηκε για ένα μικρό διάστημα Διευθυντής Προγράμματος στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, έπειτα από σχετική σύσταση του Σεφέρη, που ήταν διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αντιβασιλέα Δαμασκηνού. Συνεργάστηκε επίσης με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», όπου δημοσίευσε ορισμένα δοκίμια, την «Ελευθερία» και την «Καθημερινή», όπου διατήρησε ως το 1948 μια στήλη τεχνοκριτικής.
Ευρώπη
Το 1948 ταξίδεψε στην Ελβετία, για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας στη Σορβόνη. Περιγράφοντας τις εντυπώσεις του από την παραμονή του στη Γαλλία, σχολίασε τα συναισθήματα και τις σκέψεις του: «Ένα ταξίδι που θα μ’ έφερνε πιο κοντά στις πηγές της μοντέρνας τέχνης, συλλογιζόμουνα. Χωρίς να λογαριάζω ότι θα μ’ έφερνε συνάμα πολύ κοντά και στις παλιές μου αγάπες, στα κέντρα όπου είχαν δράσει οι πρώτοι Υπερρεαλιστές,στα καφενεία όπου είχαν συζητηθεί τα Μανιφέστα, στη Rue de l’Odeon και στην Place Blanche, στο Montparnasse και στο St.Germain des Pres»[1]. Στο Παρίσι υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Association Internationale des Critiques d’ Art ενώ είχε επίσης την ευκαιρία να γνωριστεί με τους Αντρέ Μπρετόν, Πωλ Ελυάρ, Αλμπέρ Καμύ, Τριστάν Τζαρά, Πιερ Ζαν Ζουβ, Χουάν Μιρό και άλλους.
Με τη βοήθεια του Ελληνογάλλου τεχνοκριτικού E. Teriade, που πρώτος είχε προσέξει την αξία του έργου του συμπατριώτη του Θεόφιλου, συνάντησε τους μεγάλους ζωγράφους Ανρί Ματίς, Μαρκ Σαγκάλ, Αλμπέρτο Τζιακομέτι, Τζόρτζιο ντε Κίρικο και Πικάσο, για του οποίου το έργο έγραψε αργότερα άρθρα και αφιέρωσε στην τέχνη του το ποίημα «Ωδή στον Πικασσό». Το καλοκαίρι του 1950 ταξίδεψε στην Ισπανία ενώ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο, από τα τέλη του 1950 μέχρι το Μάιο 1951, συνεργάστηκε με το Β.Β.C. πραγματοποιώντας τέσσερις ραδιοφωνικές ομιλίες. Λίγο νωρίτερα είχε ξεκινήσει τη σύνθεση του Άξιον Εστί.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1952 έγινε μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα», που κάθε χρόνο απένειμε βραβεία λογοτεχνίας, από την οποία παραιτήθηκε το Μάρτιο του 1953 αλλά επανήλθε δύο χρόνια αργότερα. Το 1953 ανέλαβε και πάλι για ένα χρόνο τη Διεύθυνση Προγράμματος του Ε.Ι.Ρ, διορισμένος από την κυβέρνηση Παπάγου, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο. Στο τέλος του έτους έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού στη Βενετία, και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.
Το 1958, μετά από μία δεκαπενταετή περίπου περίοδο ποιητικής σιωπής, δημοσιεύτηκαν αποσπάσματα από το Άξιον Εστί, στην Επιθεώρηση Τέχνης. Το έργο εκδόθηκε το Μάρτιο του 1960 από τις εκδόσεις Ίκαρος, αν και φέρεται τυπωμένο το Δεκέμβριο του 1959. Λίγους μήνες αργότερα απέσπασε για το Άξιον Εστί το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Την ίδια περίοδο εκδόθηκαν και οι «Έξη και Μία Τύψεις για τον Ουρανό». Το 1961 με κυβερνητική πρόσκληση επισκέφτηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τα τέλη Μαρτίου έως τις αρχές Ιουνίου. Τον επόμενο χρόνο μετά από ένα ταξίδι στη Ρώμη επισκέπτεται τη Σοβιετική Ένωση, προσκεκλημένος μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τον Γιώργο Θεοτοκά. Το δρομολόγιο που ακολούθησαν περιλάμβανε την Οδησσό, τη Μόσχα, όπου έδωσε μία συνέντευξη, και το Λένινγκραντ.
Το 1964 ξεκίνησε η ηχογράφηση του μελοποιημένου Άξιον Εστί από τον Μίκη Θεοδωράκη ενώ η συνεργασία του Ελύτη με το συνθέτη είχε ξεκινήσει ήδη από το 1961. Το ορατόριο του Θεοδωράκη εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και επρόκειτο αρχικά να παραουσιαστεί στο Ηρώδειο, ωστόσο το Υπουργείο Προεδρίας αρνήθηκε να το παραχωρήσει με αποτέλεσμα ο Ελύτης και ο Θεοδωράκης να αποσύρουν το έργο, το οποίο παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου στο κινηματοθέατρο Rex.
To 1965 του απονεμήθηκε από τον Κωνσταντίνο Β΄ το παράσημο του Ταξιάρχου του Φοίνικος και το επόμενο διάστημα ολοκλήρωσε τη συλλογή δοκιμίων που θα συγκροτούσαν τα Ανοιχτά Χαρτιά. Παράλληλα πραγματοποίησε ταξίδια στη Σόφια, καλεσμένος της Ένωσης Βουλγάρων Συγγραφέων και στην Αίγυπτο. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, απήχε από τη δημοσιότητα ασχολούμενος κυρίως με τη ζωγραφική και την τεχνική του κολάζ, ενώ αρνήθηκε πρόταση να απαγγείλει ποιήματά του στο Παρίσι εξαιτίας της δικτατορίας που επικρατούσε. Στις 3 Μαΐου του 1969 εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ξεκίνησε τη συγγραφή της συλλογής Φωτόδεντρο. Λίγους μήνες αργότερα επισκέφτηκε για ένα διάστημα την Κύπρο, ενώ το 1971 επέστρεψε στην Ελλάδα και τον επόμενο χρόνο αρνήθηκε να παραλάβει το "Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας" που είχε θεσπίσει η δικτατορία. Μετά την πτώση της δικτατορίας, διορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Ι.Ρ.Τ. και μέλος για δεύτερη φορά του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974 - 1977). Παρά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας να συμπεριληφθεί στους καταλόγους των βουλευτών επικρατείας, ο Ελύτης αρνήθηκε, παραμένοντας πιστός στην αρχή του να μην αναμιγνύεται ενεργά στην πολιτική πρακτική. Το 1977 αρνήθηκε επίσης την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκό.
Βραβείο Νομπέλ
Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισε το πολύπλευρο πνευματικό του έργο. Το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενώ το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η αναγγελία της απονομής του βραβείου από την Σουηδική Ακαδημία έγινε στις 18 Οκτωβρίου "για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα τού σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία"[3] σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης. Ο Ελύτης παρέστη στην καθιερωμένη τελετή απονομής του βραβείου στις 10 Δεκεμβρίου του 1979, παραλαμβάνοντας το βραβείο από τον βασιλιά Κάρολο Γουστάβο και γνωρίζοντας παγκόσμια δημοσιότητα. Τον επόμενο χρόνο κατέθεσε το χρυσό μετάλλιο και τα διπλώματα του βραβείου στο Μουσείο Μπενάκη. Την απονομή του Νομπέλ, ακολούθησαν τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ αυτών και η απονομή φόρου τιμής σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, η αναγόρευση του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η ίδρυση έδρας νεοελληνικών σπουδών με τίτλο "Έδρα Ελύτη", στο πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ, καθώς και η απονομή του αργυρού μεταλλίου Benson από τη Βασιλική Φιλολογική Εταιρεία του Λονδίνου.
Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς, στην Αθήνα.
Έργο
Ο Οδυσσέας Ελύτης αποτέλεσε έναν από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του '30, ένα από τα χαρακτηριστικά της οποίας υπήρξε το ιδεολογικό δίλημμα ανάμεσα στην ελληνική παράδοση και τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Ο ίδιος ο Ελύτης χαρακτήριζε τη δική του θέση στη γενιά αυτή ως παράξενη σημειώνοντας χαρακτηριστικά: "από το ένα μέρος ήμουνα ο στερνός μιας γενιάς, που έσκυβε στις πηγές μιας ελληνικότητας, κι απ' την άλλη ήμουν ο πρώτος μιας άλλης που δέχονταν τις επαναστατικές θεωρίες ενός μοντέρνου κινήματος"[4]. Το έργο του έχει επανηλειμμένα συνδεθεί με το κίνημα του υπερρεαλισμού, αν και ο Ελύτης διαφοροποιήθηκε νωρίς από τον "ορθόδοξο" υπερρεαλισμό που ακολούθησαν σύγχρονοί του ποιητές όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Εγγονόπουλος ή ο Νικόλαος Κάλας. Επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό και δανείστηκε στοιχεία του, τα οποία ωστόσο αναμόρφωσε σύμφωνα με το προσωπικό του ποιητικό όραμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με το λυρικό στοιχείο και την ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι επιρροές από τον υπερρεαλισμό διακρίνονται ευκολότερα στις δύο πρώτες ποιητικές συλλογές του Προσανατολισμοί (1940) και Ήλιος ο πρώτος (1943).
Μία από τις κορυφαίες δημιουργίες του υπήρξε το ποίημα Το Άξιον Εστί (1959), έργο με το οποίο ο Ελύτης διεκδίκησε θέση στην εθνική λογοτεχνία, προσφέροντας ταυτόχρονα μία «συλλογική μυθολογία» και ένα «εθνικό έργο»[5]. Η λογοτεχνική κριτική υπογράμμισε την αισθητική αξία του καθώς και την τεχνική του αρτιότητα. Η γλώσσα του επαινέθηκε για την κλασσική ακρίβεια της φράσης[6] ενώ η αυστηρή δόμησή του χαρακτηρίστηκε ως άθλος που «δεν αφήνει να διαφανεί πουθενά ο παραμικρός βιασμός της αυθόρμητης έκφρασης»[7]. Τον «εθνικό» χαρακτήρα του Άξιον Εστί υπογράμμισαν μεταξύ άλλων ο Δ.Ν. Μαρωνίτης και ο Γ.Π. Σαββίδης, ο οποίος σε μία από τις πρώτες κριτικές του ποιήματος διαπίστωσε πως ο Ελύτης δικαιούταν το επίθετο «εθνικός», συγκρίνοντας το έργο του με αυτό του Σολωμού, του Παλαμά και του Σικελιανού[5].
Η μεταγενέστερη πορεία του Ελύτη υπήρξε πιο ενδοστρεφής, επιστρέφοντας στον αισθησιασμό της πρώιμης περιόδου του και σε αυτό που ο ίδιος ο Ελύτης αποκαλούσε ως έκφραση μιας «μεταφυσικής του φωτός»: «Έτσι το φως, που είναι η αρχή και το τέλος κάθε αποκαλυπτικού φαινομένου, δηλώνεται με την επίτευξη μιας ολοένα πιο μεγάλης ορατότητας, μιας τελικής διαφάνειας μέσα στο ποίημα που επιτρέπει να βλέπεις ταυτοχρόνως μέσα απ' την ύλη και μέσα από την ψυχή»[4] Ιδιόμορφο, αλλά και ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ελύτη, μπορεί να χαρακτηριστεί το σκηνικό ποίημα Μαρία Νεφέλη (1978), στο οποίο χρησιμοποιεί - για πρώτη φορά στην ποίησή του - την τεχνική του κολάζ.
Πέρα από το ποιητικό του έργο, ο Ελύτης άφησε σημαντικά δοκίμια, συγκεντρωμένα στους τόμους Ανοιχτά Χαρτιά (1974) και Εν Λευκώ (1992), καθώς και αξιόλογες μεταφράσεις Ευρωπαίων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων.
Εργογραφία
Ποιήματα
«Προσανατολισμοί», (1940)
«Ηλιος ο πρώτος, παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα», (1943)
«Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», (1946)
«Το Άξιον Εστί», (1959)
«Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό», (1960)
«Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά», (1971)
«Ο ήλιος ο ηλιάτορας», (1971)
«Το Μονόγραμμα», (1972)
«Τα Ρω του Έρωτα», (1973)
«Τα Ετεροθαλή», (1974)
«Σηματολόγιον», (1977)
«Μαρία Νεφέλη», (1978)
«Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας», (1982)
«Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου», (1984)
«Ο Μικρός Ναυτίλος», (1988)
«Τα Ελεγεία της Οξώπετρας», (1991)
«Δυτικά της λύπης», (1995)
«Εκ του πλησίον»
«Η ποδηλάτισσα»
«Ήλιος ο πρώτος», (1943)
Πεζά, δοκίμια
«Η Αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου», (1942)
«2χ7 ε» (συλλογή μικρών δοκιμίων)
«Ο ζωγράφος Θεόφιλος», (1973)
«Ανοιχτά χαρτιά» (συλλογή κειμένων), (1973)
«Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο», (1977)
«Η μαγεία του Παπαδιαμάντη», (1975)
«Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά», (1990)
«Ιδιωτική Οδός», (1990)
«Εν λευκώ» (συλλογή κειμένων), (1992)
«Ο κήπος με τις αυταπάτες», (1995)
Μεταφράσεις«Δεύτερη γραφή»
«Σαπφώ»
«Η αποκάλυψη», (1985)
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
